Osoby

STRZELECKI , Strzelecki-Krüger, Czesław Marian, właśc. Krüger (11 września 1897 Zagórz Stary k. Sanoka – 5 siepnia 1970 Kraków),

aktor, reżyser.

Był synem Aleksandra Krügera i Czesławy ze Strzeleckich, mężem Marii Wilkoszewskiej (zob. t. 1). Ukończył gimnazjum w Stanisławowie, a w 1920 szkołę dramatyczną Mariana Jednowskiego i Zygmunta Nowakowskiego w Krakowie; 12 marca 1920 na popisie grał Piotra Wysockiego w Nocy listopadowej.

W sezonie 1920/21 rozpoczął występy w Teatrze Powszechnym w Krakowie; na przeł. lutego i marca 1921 grał z tym zespołem w Cieszynie. W 1921–23 był w Teatrze Miejskim w Lublinie, potem w Teatrze Polskim (1923) i Nowym (1923–25) w Poznaniu. W sezonie 1925/26 występował w Teatrach Pomorskich (Bydgoszcz, Toruń), w sezonie 1926/27 w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy. Latem 1926 grał w Teatrze Letnim w Gdyni pod dyrekcją Józefa Krokowskiego; z teatrem tym był w czerwcu tego roku w Gdańsku. W sezonie 1927/28 był w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, od września 1928 w Teatrze Wielkim we Lwowie, w sezonie 1930/31 tamże w Teatrze Małym i Rozmaitości, a w zimie 1931 w Teatrze Melodram w Warszawie. Następnie grał w Teatrze Polskim w Katowicach (pierwsza poł. 1932), w Teatrach Miejskich we Lwowie (sez. 1932/33), w Teatrze Narodowym, Nowym i Letnim w Warszawie (sez. 1933/34), w warszawskim Teatrze Ateneum (wrzesień 1934) i w objeździe Reduty, m.in. w Siedlcach i Płocku (październik 1934). W 1935 występował w Teatrze Kameralnym w Warszawie, w sezonach 1935/36 i 1936/37 w Teatrze Wołyńskim w Łucku i objazdach, w sezonie 1937/38 w Teatrze Polskim w Poznaniu, a w sezonie 1938/39 w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu.

W okresie okupacji niemieckiej pracował w Krakowie jako piekarz; w 1941–44 parokrotnie wystąpił i reżyserował w jawnych teatrach krakowskich: Starym i Powszechnym.

Po wojnie występował początkowo w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (sez. 1945/46), Nowym w Poznaniu (1946/47), Miejskim w Lublinie, gdzie pracował także jako główny reżyser (1947/48). W 1948–50 grał w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku; równocześnie reżyserował w Teatrze Miejskim w Lublinie, gdzie spędził następne dwa sezony (1950/51 i 1951/52). Potem występował w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej (1952–55), Teatrze im. Jaracza w Łodzi (1955–57), Teatrze Młodej Warszawy (1957), Teatrze Klasycznym i Rozmaitości w Warszawie (1958–70).

Miał „wyniosłą, arystokratyczną postać, rasowe rysy twarzy nieco wzgardliwej” (Malwina Szczepkowska), toteż chętnie obsadzano go w rolach takich, jak: tytułowa w Irydionie (Lwów, 1928), Lord Leicester (Maria Stuart Friedricha Schillera, Lwów sez. 1929/30), Książę Polonius, później Kanclerz (Samuel Zborowski, Lwów 1932), Striese (Porwanie Sabinek, Lwów 1932), Don Gomez (Cyd, Toruń 1938). Aktorem był jednak wszechstronnym, „posiadał wielką łatwość tworzenia różnorodnych postaci” (Anna Nowak), a przy tym „tradycjonalnym, korzystającym z zasobów dziewiętnastowiecznego warsztatu aktorskiego. Umiejętnie posługiwał się zewnętrznymi znakami uczuć i przeżyć” (Malwina Szczepkowska). Był pełnym wdzięku, próżnym i kapryśnym Almavivą (Wesele Figara, 1948); w Sprawie Pawła Eszteraga (1950) stworzył przerażająco prawdziwą postać sadystycznego Majora; po roli Piorunowicza (Klub kawalerów, 1948) uznano, że jego domeną jest komedia; w Przyjaciołach A. Uspienskiego (1948) zagrał skupionego, marzycielskiego, nieśmiałego Cyryla i „raz jeszcze wykazał swą wieloletnią rutynę dającą się zauważyć w każdym geście i słowie” (Anna Nowak). Inne ważne role: Rotmistrz (Damy i huzary, 1932), Jonatan Pryszcz (Opera za trzy grosze, 1933), Bartnicki (Żabusia, 1937), Bogucki (Panna Maliczewska, 1945), Dyrektor teatru (Dwa teatry, 1947), Sartorius (Szczygli zaułek, 1949), Profesor Sonnenbruch (Niemcy, 1950), Rycerz Stanisław (Bolesław Śmiały, 1958), Pan Balboa (Drzewa umierają stojąc, 1958), Priam (Wojny trojańskiej nie będzie, 1963).

Reżyserował przede wszystkim w teatrach prowincjonalnych; w ocenie Malwiny Szczepkowskiej „była to typowa reżyseria aktorska, polegająca na montowaniu przedstawienia wedle zapamiętanych wzorów i ustawianiu ról według tradycyjnych schematów, tak aby na pierwszy plan wysunąć akcję utworu”. Ale jego rzetelny, tradycyjny styl pracy zyskiwał też uznanie; jako główny reżyser Teatru Miejskiego w Lublinie sprawił, że scena ta „zmieniła zdecydowanie swój profil artystyczny, przechodząc od lekkiego repertuaru komediowego, który dominował uprzednio, ku ambitnym, poważnym pozycjom światowej klasyki i dramatu współczesnego” (Anna Nowak). Zdaniem Stanisława Papierkowskiego charakteryzowała go „inteligentna interpretacja sztuk, ich staranne wystawienie, bardzo pomysłowe, niebanalne sytuacje, znakomite ustawienie scen ansamblowych”. Najchętniej reżyserował sztuki klasyczne, lub dawnego repertuaru takie, jak: Zemsta, Pigmalion, Dwa teatry, Świętoszek, Szklanka wody, Wesele Figara, Chata za wsią, Ciotunia. W pierwszych latach po wojnie współpracował ze szkołami dramatycznymi w Bydgoszczy, Lublinie, Poznaniu i PWSA w Łodzi (tu do 1957).

Uprawiał publicystykę teatralną; tłumaczył sztuki z węgierskiego i niemieckiego; był autorem książki (zawierającej wiele błędów) pt. Historia teatru w Polsce (Bydgoszcz 1947).

Bibliografia

Almanach 1969/70; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Formanowicz; Jego siła (A. Nowak; il.); Kaszyński: Teatr łódz.; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Kwaskowski; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Nawrat: Repertuar; Osiński: Repertuar; Sempoliński: Wielcy artyści; Stokowa: Wyspiański; Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; Teatr Wołyński (il.); Wilski: Szkolnictwo; Gaz. Lub. 1947 nr 175 (S. Papierkowski); Kamena 1970 nr 20 (il.); Kur. Warsz, 1923 nr 112, 1925 nr 311, 1926 nr 128, 156, 295, 1930 nr 276, 1931 nr 163, 1933 nr 284, 1935 nr 185, 282 1938 nr 267; Prz. Teatr, i Film. 1922 nr 25, 1924 nr 19; Teatr 1958 nr 13 (il.), 1970 nr 20 (il.); Życie Podlasia 1934 nr 23; Życie Warsz. 1970 nr 217; Afisze i programy IS PAN; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Akta, ZASP.

Ikonografia

Fot. – Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa

Nagrania

Role – Red. Dok. Inf. PR.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t.II, PWN, Warszawa 1994.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w oryginalnej publikacji.