Osoby

GRZMOCIŃSKI Lech (7 kwietnia 1927 Toruń – 8 maja 1984 Gdańsk),

aktor. 

Był synem Jana Grzmocińskiego i Marii z Kwiatkowskich; mężem Zofii z Dębowskich (ślub 11 lipca 1951). W 1949 zdał maturę w Liceum im. Kopernika w Toruniu i od września tego roku zaangażował się do Teatru im. Jaracza w Olsztynie. Pozostał tam do końca sezonu 1952/53; uczęszczał do studia teatralnego przy teatrze i w 1951 w Warszawie zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Zagrał w tym czasie takie role, jak: Michał Boczarow (Niespokojna starość), Zawilec (Sułkowski), Bolszew (Przystanek Dalekie), Jonas (Pieją koguty). 

W 1953–57 był aktorem Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu, wystąpił m.in. jako: Janek (Trzeba było iskry; nagroda na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych, 1953), Kostryn (Balladyna), Figaro (Cyrulik sewilski), Prospero (Młyn). Od 1957 do końca życia należał do zespołu Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Jego role na tej scenie to m.in.: Don Rodrygo (Cyd, 1957); Jakub (Głupi Jakub), Crichton (Nieporównany Crichton) – 1958; Piotr (Smak miodu, 1959), Blick (Zabawa jak nigdy, 1960), Hubert (Życie i śmierć króla Jana, 1961), Oberon (Sen nocy letniej, 1962), Ryszard Egli (Frank V; nagroda na IV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu, 1962); Osip (Ten wariat Płatonow), Szewc, Judasz (Historyja o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim) – 1963; Bryndas (Krakowiacy i Górale), Generał Golz (Komu bije dzwon) – 1964; Mendel Krzyk (Zmierzch, 1967), Eliot ze Stobs (Ostatnie dobranoc Armstronga, 1969), J.H. Menton (Ulisses, 1970), Kaliban (Burza Szekspira, 1971), Rio Rita (Zakładnik Brendana Behana, 1972), I Grabarz (Hamlet, 1974), Kanclerz (Iwona księżniczka Burgunda, 1977), Michał Wasiliew (Wassa Żeleznowa, 1980), Hrabia Nietoperz (Vatzlav, 1982). W 1980 obchodził jubileusz 30-lecia pracy na scenie.  

Grał w spektaklach Teatru TV, m.in. Jana (Panna Julia, 1969; otrzymał za tę rolę Order Stańczyka), w 1980 Johana Holna (Krystyna) i Vidalota (Wilki). W 1955–83 wystąpił w niewielkich rotach w około 40. filmach, m.in. w Blaszanym bębenku. 

Był aktorem charakterystycznym drugiego planu; dobrze zbudowany, przystojny, grał postaci wyraziste, o silnych, zdecydowanych postawach. Ceniono go w rolach z repertuaru współczesnego, które wymagały naturalności, prostoty, także żywiołowości, ale i w klasyce miał osiągnięcia. Sukcesy odnosił grając tak zwane czarne charaktery i uwodzicielskich brutali, np. w Smaku miodu i Zabawie jak nigdy, swych bohaterów zagrał „soczyście”, „mocno” i „brawurowo”. Wyróżnił się jako Egli we Franku V; jego dużym osiągnięciem aktorskim były też role: pokracznego sługi królewskiego, Huberta w Życiu i śmierci króla Jana, zabawnego Szewca i „doskonałego w ponurej sylwetce” Judasza w Historyi o Chwalebnym Zmartwychwstaniu. Czasem obsadzano go nietrafnie, np. Stańczyka grał wbrew swoim warunkom:

zawsze doskonały tam, gdzie mu pozwalano grać postacie prymitywne i żywiołowe – jako partner w intelektualnej dyskusji był nienaturalny i nieprzekonywający 

(M. Szczepkowska).

W Zmierzchu wzbudził kontrowersje; rolę powierzono mu w zastępstwie, niemal w ostatniej chwili przed premierą:

zbyt młody na Mendla Krzyka, znów więc zmuszony do maskarady. Nie miał dość ekspresji wewnętrznej, by pokazać widowni wnętrze starego, pracował jednak solidnie 

(Michał Misiorny),

miał wszystkie cechy, w jakie tego krzepkiego 62-latka wyposażył Babel; despotyzm, bałagulstwo i prymitywną tęsknotę do miłości za wszelką cenę. Zabrakło jednak wewnętrznej prawdy, widocznej pasji w działaniu

(Maria Dulęba).

Tabl. 13. 

Bibliografia

Almanach 1983/84; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Pół wieku T. Wybrzeże (il.); Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu (cyt.); T. Wybrzeże 1946–76 (il.); Dz. Bałt. 1964 nr 16 (sylwetka; il.), 1967 nr 227 (M. Dulęba), 1984 nr 110 (wspomnienie o G., cyt.); Głos Wybrz. 1959 nr 24, 1960 nr 134, 1980 nr 43 (wywiad z G.; il.), 1984 nr 111 (il.), 112; Litery 1967 nr 11 (M. Misiorny; cyt.); Teatr 1980 nr 2; Wieczór Wybrzeża 2004 z 26 III (L. Legut; il.); Akta (fot.), ZASP; Programy i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl

Ikonografia

Fot. – IS PAN, ITWarszawa, MNGdańsk, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Leszek Grzmociński (7 IV 1927 Toruń - 8 V 1984 Gdańsk), aktor. W l. 1949-53 należał do zespołu aktorskiego T. im. Jaracza w Olsztynie, w 1952 zdał w Warszawie aktorski egzamin eksternistyczny, w l. 1953-56 wy­stępował w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu, od początku 1957 do końca życia w T. Wy­brzeże w Gdańsku, gdzie w sez. 1979/80 ob­chodził jubileusz 30-lecia pracy artystycz­nej. Niektóre role: Janek ("Trzeba było iskry" Pasternaka), Jakub ("Głupi Jakub" Rittnera), Piotr ("Smak miodu" Delaney), Mr Jefferson ("Kuglarze" Skowrońskiego), Egli ("Frank V" Dürrenmatta), Artur ("Życie i śmierć króla Jana" Shakespeare'a), Oberon ("Sen nocy letniej" Shakespeare'a), Bryndas ("Krakowiacy i Gó­rale" Bogusławskiego). Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1983/84. Tom XXV. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1987.