Osoby

KORNAK Władysław (8 sierpnia 1916 Rzeszów – 8 lipca 1989 Katowice),

aktor. 

Był synem Wojciecha Kornaka, stolarza, i Marii z Wojtasików; mężem kasjerki teatralnej Haliny Kornak z Domańskich (ślub w 1947 w Żyrardowie). Po skończeniu w 1932 nauki w szkole powszechnej, wstąpił do trzyletniej Szkoły Wojskowej Piechoty dla Małoletnich Nr 1 w Koninie, w której zaliczył cztery klasy gimnazjalne. W 1935 przeniesiony został do 30 pułku piechoty Strzelców Kaniowskich w Warszawie; na kursach wieczorowych uzupełniał naukę z zakresu gimnazjalnego i pracował jako instruktor świetlicowy Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego. Organizował przedstawienia teatralne, montaże estradowe i sam brał w nich udział. Dla wojska i ludności cywilnej grał w spektaklach Teatru Domu Żołnierza na warszawskiej Pradze. W 1939, po wybuchu II wojny światowej, brał udział w kampanii wrześniowej. Okupację niemiecką przeżył w Rzeszowie, gdzie pracował w zakładzie stolarskim ojca; w 1941 ukończył też kurs handlowy. W sierpniu 1944 wstąpił ochotniczo do 2 Armii Wojska Polskiego, dostał się do teatru X Dywizji Piechoty i razem z zespołem do kwietnia 1945 był na froncie (w czasie walk nad Nysą został ranny); od września 1945 kierował tym teatrem. W listopadzie 1945, w Katowicach, jego zespół został włączony do Teatru 1 Armii Wojska Polskiego (potem: Teatr Domu Żołnierza Dowództwa Okręgu Wojskowego Śląsk). 

W sierpniu 1946, na własne żądanie, został z wojska zwolniony. Od sezonu 1946/47 zaangażował się do Teatru Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie i w jego zespole pozostał do końca 1949/50. Uprawnienia aktora dramatu uzyskał w 1949, po zdaniu egzaminu eksternistycznego w Krakowie. Zaledwie przez pierwszy miesiąc sezonu 1950/51 był w Teatrze im. Osterwy w Lublinie, bo od października 1950 przeniósł się do Teatru im. Żeromskiego w Kielcach i Radomiu, gdzie występował do 31 marca 1953. Od 1 kwietnia 1953 zaangażował się do Teatru Śląskiego w Katowicach, w którym pracował nieprzerwanie do końca sezonu 1980/81. W 1970 w roli Cześnika w Zemście obchodził jubileusz 25-lecia pracy artystycznej, a 3 kwietnia 1981 rolą tytułową w Królu malowanym żegnał się uroczyście ze sceną i publicznością, bo od 1 września 1981 przechodził na emeryturę. Współpracował jednak nadal ze sceną katowicką i grał tu gościnnie do stycznia 1988.

Zaczynał od ról amantów, ale nie sprawdził się w nich i szybko dostrzeżono w nim aktora charakterystycznego z predyspozycjami komediowymi. Potężnej postury, z czasem dobrej tuszy, miał pełne policzki i wspaniałą, jak pisano, «vis comica». Był utalentowanym aktorem komediowym, ale też znakomitym odtwórcą postaci o psychice pogłębionej, czy powikłanej. Cechowała go wszechstronność, solidny warsztat aktorski, temperament sceniczny i ogromna pracowitość. W Katowicach, gdzie grał najdłużej, należał do ulubieńców publiczności. 

W dorobku miał ponad 200 ról z repertuaru klasycznego i współczesnego. Wśród nich był w Rzeszowie w 1946: Zbyszko (Stary dzwon) i William Harrington (Roxy), w 1948: Gość (Most), Jack Goold (Harry Smith odkrywa Amerykę) i Piorunowicz (Klub kawalerów), potem: Jajecznica (Ożenek, 1949 i 1950), a w 1950: Kazimierz (Wesele Fonsia) i Józef Kovacs (Sprawa Pawła Eszteraga). W Kielcach i Radomiu powtórzył Kovacsa, zagrał też np. Pana (Świeczka zgasła, 1951), Pana Szymona (Mieszczki modne, 1952), Szymona (Gbury, 1953). W Katowicach grał bardzo dużo i stworzył wiele ról wybitnych. Zaczął od Malinowskiego (Dom otwarty, 1953), potem był m.in. w 1955 chwalony Miller (Ludzie i cienie) i Alkad (Czarująca szewcowa). Ważne role Kornaka w następnych latach to przede wszystkim: Ojciec (Matka Karela Čapka, 1956), Hubert de Breville (Baryłeczka, 1957), Kostryn (Balladyna, 1958), Profesor Jonasz (Jonasz i błazen, 1959); Toas (Ifigenia w Taurydzie) i Horodniczy (Rewizor) – 1961; Brown (Opera za trzy grosze, 1962), Pan Podczaszy (Popas króla jegomości, 1965); Hoppe (Niemcy), „butny magnat z podgoloną czupryną” Hetman Kossakowski (Szczęsny Kossakowski) i Potrygin (Skutarewski) – 1967; Pokrowski (Bolszewicy, 1969), „żywiołowy, zaciekły, a jednocześnie kompromitująco naiwny” Cześnik (Zemsta, 1970), Kardynał Oleśnicki (Kroniki królewskie, 1972), Burmistrz (Smok, 1973), Anton (Okapi, 1974), Sędzia (Wyjątek i reguła, 1976); Radca Kłaczek (Romans z wodewilu) i Oliver Psujka (Jak wam się podoba) – 1977; Kapelan (Damy i huzary, 1978); „dobroduszny i zdumiony współczesnym mu światem” świetny Pan Prosper Brona (Drzemka pana Prospera) i znakomity „drapieżny i zaciekły hitlerowiec” Stolting (Co u pana słychać?) – 1979; Pan 1 (Odejście Głodomora, 1982), Fortynbras (Król IV, 1985), Selsdon Mowbray (Czego nie widać, premiera 14 kwietnia 1987) – ostatnia rola. 

Na początku lat 60. rozpoczął współpracę z katowicką rozgłośnią Polskiego Radia, np. należał do stałego zespołu aktorów występujących w popularnych audycjach: Wesoła maglownica i Rozmowy o zmierzchu, miał też liczne role w radiowym teatrze. W 1969–84 zagrał wiele ról w spektaklach Teatru TV, wystąpił w kilkunastu filmach i serialach, np. w Celulozie (1953), Czarnych skrzydłach (1962), Życiu rodzinnym (1970), Sekrecie Enigmy (1979). W 1980 został na Śląsku laureatem Złotej Maski. Tabl. 20. 

Bibliografia

Almanach 1988/89; Linert: T. Śląski 1949–92 (il.); T. im. Siemaszkowej 1944–94; Wydrzyński s. 344, 361; Dz. Zach. 1989 nr 161; Pam. Teatr. 1999 z. 3–4 s. 272; Poglądy 1971 nr 8 (il.), 1981 nr 14 (il.); Scena 1980 nr 10 (B. Kurcab, cyt.; il.); Teatr 1967 nr 8 s. 9 (H. Vogler, cyt.), 1970 nr 7 s. 21; Trybuna Rob. 1977 nr 108 (Wywiad z K.; il.). 1989 nr 162; Wieczór 1975 nr 244 (il.), 1989 nr 135 (il.): Akta, T. Śląski im. Wyspiańskiego Katowice, ZASP (fot.); Programy (m.in. okolicznościowy folder, dod. do programu „Zemsty” 1970, wyd. z okazji 25-lecia pracy aktorskiej K.; tu il.) i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl; Inf. żony, Haliny Kornakowej. 

Ikonografia

T. Dyniewski: Portret, karyk., rys. repr. Wieczór 1975 nr 244; Fot. – IS PAN, ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.