Osoby

VOIT Mieczysław Jan (2 VIII 1928 Kalisz — 31 I 1991 Warszawa), aktor. Był synem Romana V., dyr. Banku Ziemi Kaliskiej, później banku w Tarnopolu, i Marii Herminy z domu Hudetz; jego pierwszą żoną była Izabella z Rzeckich (ślub 16 VII 1949 w Krakowie), drugą aktorka Barbara Horawianka (ślub 3 VIII 1957). Zamiłowanie do sztuki odziedziczył po ojcu, który był czł. zarządu i skarbnikiem Tow. Miłośników Sceny w Kaliszu oraz w 1929 inicjatorem odbudowy gmachu teatru i zbiórki pieniężnej na ten cel. Dzieciństwo spędził w Tarnopolu. Wybuch II wojny świat, zastał rodzinę we Lwowie, po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną ojciec został aresztowany i wywieziony do łagru nad Kołymą. Jeszcze przed końcem wojny, wraz z matką i braćmi wyjechał do Nowego Targu. Po wojnie uczęszczał tu do gimn., potem uczył się w Lic. Sztuk Plastycznych w Krakowie. Po maturze przez pewien czas studiował malarstwo w krak. PWSSP oraz historię sztuki na Uniw. Jagiellońskim. W 1947 został słuchaczem PWSA w Krakowie, wkrótce i te studia przerwał i zaangażował się do T. Rapsodycznego M. Kotlarczyka. W t. tym występował do jego likwidacji w maju 1953, potem grał w T. Poezji, od 1 VII 1954 połączonym ze Starym T. jako jego druga scena. Od maja 1955 do końca 1957 był aktorem T. im. Słowackiego w Krakowie. W 1953 zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Od stycznia 1958 do końca sez. 1962/63 należał do zespołu T. Nowego w Łodzi pod dyr. K. Dejmka, a w 1963/64— 1965/66 T. Narodowego w Warszawie, którego dyr. objął Dejmek. W sez. 1966/67-1973/74 był w zespole warsz. T. Dramatycznego, w 1974/75 i 1975/76 znowu u Dejmka w T. Nowym w Łodzi. W sez. 1976/77-1978/79 występował ponownie w Warszawie w T. Dramatycznym, potem na innych scenach warsz.: T. na Woli (1979/80 i 1980/81), T. Ateneum (1981/82-1984/85), T. na Targówku (1986/87 i 1987/88). Od sez. 1988/89 do końca życia był aktorem T. Polskiego.

Początki jego drogi aktorskiej wspominała D. Michałowska: „Miał wtedy 20 lat, smukły i bardzo wysoki, nie zagrzał miejsca w Szkole Aktorskiej. Chciał być aktorem, ale jakoś inaczej. W sensie warsztatowym nie umiał prawie nic, ale miał miły głos, kulturalną wymowę (piękne „ł” przedniojęzykowe wyniesione z domu rodzinnego: Podole), wdzięk i to, co najważniejsze: osobowość i tę szczególną inteligencję aktorską, która podpowiadała mu co się robi na scenie”. Debiutował w T. Rapsodycznym 3 XI 1948 rolą Marlowe’a (Lord Jim), później grał: Hamleta (.Beniowski), Hrabiego {Pan Tadeusz), tyt. Eugeniusza Oniegina — 1949; Kiersanowa {Rozkaz 269, 1950), Romea {Aktorzy w Elzynorze wg Szekspira, 1951). Teatr Kotlarczyka ukształtował jego warsztat aktorski — nieskazitelną dykcję, precyzyjną i oszczędną gestykulację, nauczył szacunku dla słowa, wywarł wpływ na upodobania do wielkiej poezji, a także w pewnym stopniu na postawę życiową. Następne znaczące role zagrał w T. Poezji i Starym T.; w tym okresie, zdaniem S. Marczaka-Oborskiego „udatnie przełamywał sztampę poetyckiego kochanka, nasycając ironią i refleksją Oktawa w Nie igra się z miłością, Oberona w Śnie nocy letniej, Ferhada w Legendzie o miłości”; w T. im. Słowackiego wystąpił w roli Dyrektora Teatru Snów {Dwa teatry, 1957). Zdawał się stworzony do ról bohaterów w tzw. wielkim repertuarze — elegancki, zawsze wyprostowany, o nienagannych manierach, twarzy o regularnych rysach, ciemnych oczach, czarujący mową, gestem. Chętnie powierzano mu role osób tzw. dobrze urodzonych, postaci szlachetnych, nierzadko o skomplikowanym wnętrzu, które przekonująco potrafił pokazać na scenie i w filmie. „Miał właściwy sobie sposób ujmowania roli, specyficzny głos. Trochę ironii, szczyptę sarkazmu, lekkie uniesienie brwi jakby w zdziwieniu, trochę zadumy, czasem liryzmu i filozoficznego spojrzenia na świat, czasem dystansu. Wszystko to sprawiało, że choć nie zawsze grał role główne, to postaci przez niego kreowane stawiało się w rzędzie pierwszych i długo pamiętało” („Pegaz”).

W wielki repertuarze występował w czasie swego pierwszego pobytu w łódź. T. Nowym, np. jako Zygmunt August {Barbara Radziwiłłówna, 1958), Hrabia Henryk {Nie- -Boska komedia, 1959), Marek Antoniusz {Juliusz Cezar, 1960), tyt. Brytannik (1962), Prospero {Burza, 1962), tyt. Cyrano de Bergerac (1963). Według B. Korzeniewskiego, reżysera Nie-Boskiej komedii, jako Hrabia Henryk: „posiadał wymarzone warunki fizyczne i psychiczne do tej roli. Był arystokratą w prawdziwym znaczeniu tego słowa, tzn. człowiekiem, który umiał się zachować w najtrudniejszej sytuacji nie tracąc panowania nad sobą... Rola była jakby dla niego pisana, wykorzystywała te cechy, którymi Sławek odznaczał się w stopniu najwyższym, a nie zawsze miał sposobność pokazać je na scenie”. W T. Nowym wystąpił jeszcze jako: Leone Glembay {Bank Leona Glembay, 1959); Mikołaj Tuzenbach {Trzy siostry), Jerry Ryan {Dwoje na huśtawce) — 1961; Don Kichot z Manczy {Zaczarowana gospoda, 1962). W Operetce w Lublinie 22 VII 1964 wystąpił w roli Bardosa {Krakowiacy i Górale).T. Nowym wystąpił jeszcze jako: Leone Glembay {Bank Leona Glembay, 1959); Mikołaj Tuzenbach {Trzy siostry), Jerry Ryan {Dwoje na huśtawce) — 1961; Don Kichot z Manczy {Zaczarowana gospoda, 1962). W Operetce w Lublinie 22 VII 1964 wystąpił w roli Bardosa {Krakowiacy i Górale).

Szereg interesujących ról zagrał po przyjeździe do Warszawy, szczególnie w T. Dramatycznym; były to: Książę Norfolk {Ryszard II, 1964), Adwokat {Brouart i nieporządek, 1966), Basilio {Życie jest snem, 1969), Sam 60 {Photo Finish, 1972), Sebastian Kran {Bartleby, 1973). Jednak najlepszym okresem w jego pracy artyst. był ponowny pobyt w łódź. T. Nowym, gdy w 1975 w reżyserowanych przez K. Dejmka przedstawieniach stworzył znakomite role Księcia Himalaja {Operetka) i Barona {Garbus), uznane za arcydzieła sztuki aktorskiej. Odkrył w nich swoje nowe możliwości — talent do groteski, parodii, bawił publiczność każdym słowem i gestem. Jego Książe Himalaj był „kwintesencją arystokratyzmu w sposobie bycia, zachowania, noszenia fraka, laski i wielkopańskim mówieniu «r»” (Korzeniewski), a Baron „pełnym wdzięku, sceptycznym, świetnie wychowanym i inteligentnym uwodzicielem” (M. Fik). W 1975 za rolę Księcia Himalaja otrzymał pierwszą nagrodę na XVI Festiwalu Pol. Sztuk Współczesnych we Wrocławiu, w 1976 również na tym Festiwalu — pierwszą nagrodę za rolę Barona. Po powrocie do Warszawy zagrał jeszcze wiele ról, m.in.- Pana {Kubuś Fatalista, 1976) — charakterystyczna aktora postać raczej obserwatora wydarzeń, niż ich uczestnika; Goldberga

{Urodziny Stanleya, 1977), Potockiego {Noc listopadowa, 1978), Hrabiego Respekta {Fantazy 1980), Potockiego {Niebezpiecznie, panie Mochnacki1981), Gustawa {Wierzyciele, 1982), Hrabiego {Drzewo, 1988) — zagrany z typowym dla V. filozoficznym dystansem wobec rzeczywistości; Mecenasa {Adwokat i róże, 1988) i ostatnią rolę — Geniusza {Vatzlav, wznowienie w 1989). Występował gość. na różnych scenach, w 1978 w T. Nowym w Łodzi grał Ekscelencję {Zwłoka), w 1980 w T. Powszechnym w Warszawie Generała {Spiskowcy). W 1965 gościł w Izraelu ze sztuką Dwoje na huśtawce (partnerowała mu D. Mniewska). Z przedstawieniem Kubusia fatalisty występował w wielu miastach Polski, a także za granicą: w kwietniu 1978 w Moskwie i Leningradzie, w lutym 1981 w Wenecji. Często wyjeżdżał na występy z B. Horawianką, m.in. ze sztuką Kariera, opartą na korespondencji H. Modrzejewskiej i K. Chłapowskiego, najpierw w 1967 w T. Dramatycznym w Warszawie, później w 1985 w Londynie w T. Polskim POSK-u, w 1986 w Poznaniu na Scenie na Piętrze. W latach 80., w czasie stanu wojennego, związany z Duszpasterstwem Środowisk Twórczych, występował w miastach i miasteczkach, na koncertach poetyckich w kościołach, salach parafialnych, plebaniach; swoimi recytacjami towarzyszył też występom Filharmonii im. R. Traugutta. W 1988 obchodził jubileusz 40-lecia pracy artystycznej. Wielokrotnie brał udział w audycjach poetyckich i w spektaklach teatr. Pol. Radia. W 1962-89 zagrał w ok. 70. spektaklach Teatru TV i stworzył tu szereg dobrych ról; były to m.in.: Jakub {Jak wam się podoba), Sofistoff {Za kulisami), Łoński {Aszantka), Franz Kafka {Listy do Mileny), Wielki Inkwizytor {Don Carlos), Sieriebriakow {Wujaszek Wania), Henryk VI {Henryk VI na łowach), Generał {Gracz), Hrabia {Szachy), Orland {Maestro).Był znanym i cenionym aktorem film.; w 1958-92 zagrał w ok. 70. filmach, najwięcej uznania przyniosła mu rola Księdza Suryna {Matka Joanna od Aniołów, 1960), za którą w 1962 otrzymał nagrodę w Sao Paulo. Warto też wymienić inne filmy z jego udziałem: Krzyżacy, Samotność we dwoje, Wesele, Dzieje grzechu, Mazepa, Stanisław i Anna, a także seriale telew.: Wielka miłość Balzaka, Noce i dnie, Alternatywy 4, Modrzejewska.

Był artystą o szerokich zainteresowaniach, w pocz. swej kariery w gazetach krak. jako Sławek Sławkowski publikował satyry i fraszki, które ilustrował swoimi rysunkami. We wspomnieniu o nim W. Skaruch napisał: „Był niezwykle barwną osobowością, nie tylko na scenie, ale i w życiu, co dawało mu rys nieco młodopolski”. Tabl. 23 Bibl.: Almanach 1990/91; J. Ciechowicz: Dom opowieści. Ze studiów nad Teatrem Rapsodycznym Mieczysława Kotlarczyka, Gdańsk 1992 (il.); Czanerle: T. pokolenia (il.); Dąbrowski: Na deskach, Bibl.: Almanach 1990/91; J. Ciechowicz: Dom opowieści. Ze studiów nad Teatrem Rapsodycznym Mieczysława Kotlarczyka, Gdańsk 1992 (il.); Czanerle: T. pokolenia (il.); Dąbrowski: Na deskach t. 3; Fik: 35 sezonów; Hist. filmu t. 4-6 (il.); Kaszyński: Teatralia; Kotlarczyk, Wojtyła; Kudliński: Przypadki; Marczak-Oborski: Teatr 1918-65; D. Michałowska: Pamięć nie zawsze święta, wspomnienia, Kraków 2004; 50-lecie T. Rapsodycznego (il.); Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, t. 3 (A. Androchowicz), Kalisz 2007; Teatr drugiego obiegu; T. Nowy w Łodzi; Vogler: Przygody s. 166-167; Echo Krak. 1991 nr 24; Dz. Pol. 1991 nr 34 (W. Cybulski); Gaz. Łódź. 1991 nr 17; Gaz. Wyb. 1998 nr 26 (W. Skaruch); Głos Por. 1991 nr 32 (B. Korzeniewski); Polityka 1976 (7 II; M. Fik); Tyg. Powsz. 1991 nr 7 (D. Michałowska, cyt.); Życie Warsz. 1991 nr 31; Akt ślubu z I. Rzecką, Arch. USC Kraków; Akt urodzenia, Arch. USC Kalisz; Akt zgonu nr 1/376/1991, Arch. USC Warszawa; Akta (fot.), ZASP; Programy i wycinki prasowe (m.in. wycinek dotyczący telew. „Pegaza”), IS PAN; Almanach 1944-59; www.filmpolski.pl

Ikon.: A. Stupica: V. jako Doktor Leone Glembay (Bank Glembay), akw., 1958 i A. Michalak: Dwa portrety, oł. brązowy, lata 60. — własność B. Horawianki; Jotes (J. Szwajcer): Portret, karyk., rys., repr. Ekran 1963 nr 35; S. Ibis-Gratkowski: Portret, karyk., rys., piórko, tusz — Muzeum Kinematografii Łódź i karyk., rys., repr.: S. Ibis-Grat- kowski: Piórkiem Ibisa, Łódź 1973; K. Ferster: V. w widowisku telew. Zbrodniarz wojenny, rys., tusz, papier — MK Warszawa; T. Rynkiewicz: Portret, karyk., rys., repr. Dz. Popul. 1975 nr 155; S. Arabski: Portret, karyk., rys., repr. Odgłosy 1974 nr 4; J. Żebrowski: Portret, karyk., rys., repr. Express Wiecz. 1975 nr 224; Z. Martin: V. jako Piotr Skarga, karyk., rys., 1976 — repr. fot. MK Warszawa; Fot. — Bibl. Nar., IS PAN, IT Warszawa, MT Warszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910 – 2000 t. III. Wydawca: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 2016

VOIT MIECZYSŁAW (1928-1991) - aktor teatralny, filmowy i telewizyjny;
Ur. 2 VIII w Kaliszu w rodzinie Romana, dyrektora Banku Ziemi Kaliskiej i Marii z d. Hudez. Zamiłowanie do sztuki i uzdolnienia artystyczne prawdopodobnie odziedziczył po ojcu, który m.in. jako członek Zarządu i skarbnik Tow. Miłośników Sceny w Kaliszu był inicjatorem odbudowy gmachu teatru i zbiórki pieniężnej na ten cel oraz autorem artykułów o tematyce teatralnej w kaliskiej prasie (m.in. Teatr w Kaliszu "Gazeta Kaliska" 1929 nr 91).
W latach 30. wraz z rodzicami i trzema braćmi wyjechał do Katowic, później do Tarnopola. Wybuch wojny zastał go we Lwowie. W pierwszych dniach kampanii wrześniowej w walkach z Niemcami zginął jego najstarszy brat. Niedługo po zajęciu miasta przez wojska radzieckie został aresztowany jego ojciec, którego wywieziono do łagru nad Kołymą. Jeszcze przed zakończeniem wojny wraz z matką i dwoma braćmi opuścił Lwów i wyjechał do Nowego Targu. Tam po wojnie uczęszczał do miejscowego gimnazjum. Później zamieszkał w Krakowie, gdzie był uczniem Liceum Plastycznego. Po maturze kolejno studiował na uczelniach krakowskich - malarstwo w PWSSP (obecnie ASP), historię sztuki na UJ oraz aktorstwo w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej, którą ukończył w 1953 roku. Występował w teatrach Krakowa, Łodzi i Warszawy. Od XI 1948 na cztery lata związał się z krakowskim Teatrem Rapsodycznym Mieczysława Kotlarczyka. Jego scenicznym debiutem była rola Marlowe'a w Lordzie Jimie. Grał również tytułową rolę w Eugeniuszu Onieginie, Hrabiego w Panu Tadeuszu, Hameta w Beniowskim i Romea w Aktorach w Elzynorze. Tu poznał swoją przyszłą żonę, aktorkę Barbarę Horawiankę. Później występował w Teatrze Poezji (1952-54), gdzie m.in. zagrał Oktawa w Nie igra się z miłością oraz Oberona w Śnie nocy letniej. W 1955 związał się z Teatrem im J. Słowackiego, gdzie m.in. zagrał Adama w Domu na Twardej, Dżemala w Pierwszym dniu święta i Archanioła w Kordianie.
Od 1957 do 1963 aktor Teatru Nowego w Łodzi. Do najlepszych ról z tego okresu należy zaliczyć: Zygmunta Augusta w Barbarze Radziwiłłównie Felińskiego, Hrabiego Henryka w Nie-Boskiej komedii Krasińskiego, Doktora Leone w Banku Glembay Ltd. Krleży, Marka Antoniusza w Juliuszu Cezarze i Prospera w Burzy Szekspira. W 1963 za Dejmkiem, któremu powierzono dyrekcję Teatru Narodowego, przeniósł się do Warszawy. W teatrze tym grał do 1966. Występował także w innych warszawskich teatrach: Dramatycznym (1966-79), Na Woli (1979-81), Ateneum (1981-86), Na Targówku (1986-88), Polskim (aż do śmierci). Na scenach Warszawy stworzył wiele wybitnych kreacji, m.in. Poloniusza w Hamlecie Szekspira (Ateneum), Miguela de Unamuno w Święcie Rasy Hiszpańskiej Krzyżanowskiego (Na Targówku), Mecenasa w Adwokacie i różach Szaniawskiego (Polski).
W 1980 gościnnie występował w warszawskim Teatrze Powszechnym w roli Generała w Spiskowcach J. Conrada.
W l. 1975-1978 ponownie podjął współpracę z K. Dejmkiem w łódzkim Teatrze Nowym. Stworzył wtedy wybitne kreacje Księcia Himalaja w Operetce Gombrowicza (1975) i Barona w Garbusie Mrożka (1976).
Ważne miejsce w życiu Voita zajmowała telewizja. Często występował w poniedziałkowym Teatrze TV, gdzie m.in. zagrał w sztukach Vatzlav Mrożka oraz w roli tytułowej w Cyrano de Bergerac (1970), a także w Telewizyjnym Teatrze Prozy (m.in. w Opowiadaniach z kotem Iwaszkiewicza). W Studio 63 stworzył niezapomnianą kreację Narratora w telewizyjnej adaptacji Pana Tadeusza w reż. A. Hanuszkiewicza (1971). Chętnie grywał w Teatrze Kobra (m.in. w Doktor Jekkyl i Mr. Hyde Stevensona oraz w sztukach Francisa Durbridge'a).
W 1981 na zaproszenie Kal. Tow. Muz. wystąpił w Antoninie i Gołuchowie w cyklu wieczorów muzyki i poezji romantycznej (31 V, 28 VI, 26 VII, 30 VIII).
Zagrał w kilkudziesięciu filmach fabularnych, telewizyjnych i w serialach. Pierwszą wybitną rolą filmową była podwójna rola księdza Suryna i cadyka w głośnym i kontrowersyjnym moralitecie Jerzego Kawalerowicza Matka Joanna od Aniołów (1960), za którą w 1963 roku otrzymał brazylijską nagrodę Premio SACI de Cinema. W Zaduszkach (1960) T. Konwickiego, gdzie zagrał "Derkacza", przywódcę oddziału NSZ, wystąpił obok innego kaliszanina, Andrzeja Maya.
Ze względu na emploi, timbre głosu, wyrazistość, a przede wszystkim wyborny warsztat aktorski, często obsadzany w rolach władców (m.in. Otton z Tyńca w Bolesław Śmiały W. Lesiewicza), arystokratów (książę Mżawanadze w Stawka większa niż życie A. Konica, hr. Wrzosowicz w Potop J. Hoffmana), dyplomatów (minister Sazonow w Polonia Restituta B. Poręby), duchownych (kapłan Samentu w Faraon J. Kawalerowicza, pastor Hubina w Samotność we dwoje S. Różewicza, spowiednik w Alchemik J. Koprowicza), inteligentów (lekarz Piotr w Szarada P. Komorowskiego, profesor w Ukryty w słońcu J. Trojana, dyrektor teatru w Stan strachu J. Kijowskiego) czy Żydów (Wesele A. Wajda, Samuel Blum w Dzień Wisły T. Kijańskiego). Z upodobaniem wcielał się także w czarne charaktery, np.: nazistów, dowódców band, ludzi będących na bakier z prawem (Niemiec w Droga na Zachód B. Poręby, "Sokół" w Przerwany lot L. Buczkowskiego). Chętnie grywał w popularnych serialach telewizyjnych (07 zgłoś się, Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy, Alternatywy 4, Modrzejewska, W labiryncie).
Trzykrotny laureat gł. nagr. na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu (1962, 1975, 1976) i kilku innych, m.in. Złotej Szpilki (1962). Był jednym z lektorów czytających radiową wersję Biblii Tysiąclecia.
Zmarł 31 I 1991 w Warszawie. Pochowany na Cment. Powązkowskim (kw.172-2-25).
Był mężem aktorki Barbary Horawianki (ur. 14 V 1930). Miał córkę Joannę, absolwentkę warszawskiej ASP.
Bibl.: Kto jest kim; Teatralia kal. - Androchowicz A., Filmowe kariery kaliszan, Rocz. Kal. 2005 t. 31, Filler W., Piotrowski L., Poczet aktorów polskich, W 1998; "Filmowy Serwis Prasowy" 7-8/91, s. 23; Janicki S., Polskie filmy fabularne 1902-1988, W 1990; Lewandowski J.F., 100 filmów polskich, Kat. 1997; Michałowska D., Pamięć nie zawsze święta. Wspomnienia, Kraków 2004; "Ruch Muzyczny" 20/1981, s. 2; [Dok.elektron.]: www.filmpolski.pl (Stan na 19.03.2007); Źródła rodzinne (B. Horawianka)
Źródło: Słownik biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz