Osoby

POULAIN Henri (29 VI 1921 Epierre w Sabaudii, Francja - 22 X 1978 Łódź), scenograf. Z pocho­dzenia Francuz, był synem Ernsta Josepha P. i Marąueritte z domu Balcean. Jego pierwszą żoną była Krystyna Prawdzic-Bentkowska, współzałoży­cielka T. Sezam (ślub ok. 1945), drugą Aniela Barbara Rowińska z domu Sekel, dziennikarka (ślub 12 IV 1961, Łódź); do końca życia był w długo­trwałym związku z aktorką Mirosławą Marcheluk. Przed wojną rozpoczął studia w Ecole de Beaux-Arts oraz w Ecole des Arts Appliques a l`Industrie w Paryżu. W 1943, wywieziony z Francji przez Niemców na przymusowe roboty, znalazł się w Kaliszu, gdzie nawiązał kontakt z tajnym zespołem teatr. M. Lenka i S. Kazanowskiej; brał udział w organizowanych tam wieczorach dyskusyjnych i opracował scenografię do projektowanych przedsta­wień, m.in. "Nie-Boskiej komedii" i "Hamleta". Związał się wtedy również z ruchem oporu i na jego po­lecenie dokonywał sabotaży w fabryce, w której był zatrudniony. Został za to wywieziony do cięż­kiego obozu koncentracyjnego w Saksonii. W 1945 powrócił na stałe do Polski. Był współzałożycielem i współkierownikiem (z S. Zakrzewską) Robotni­czego T. Lalek Sezam w Piotrkowie Trybunalskim, powołanego do życia decyzją MKiS w maju 1950. Projektował tu m.in. scenografię do inaug. spektaklu "O straszliwym smoku i dzielnym rycerzu", do "Gęgorka" i "Mistrza Pathelin" we własnej insc. (1951). Po przyłączeniu Sezamu w styczniu 1953 do T. Lalek Pinokio w Łodzi, pełnił tu do końca sez. 1955/56 funkcję scenografa (m.in. przygotowana już w 1952 "Baśń o pięciu braciach", "Zaklęty kaczor", 1955); ze sceną tą współpracował także w latach nast. (m.in. "Guignol w tarapatach", 1959). W sez. 1953/54 współpracował z T. Ziemi Łódzkiej (m.in. "Ożenek", 1954). W sez. 1960/61-1977/78 był zwią­zany stale z łódz. T. Nowym; jego pierwszą pra­cą była scenografia do "Obrony Sokratesa" w reż. K. Dejmka na inaug. Małej Sceny we wrześniu 1960. Najgłośniejsze prace stworzył tu we współ­pracy z reżyserami: T. Mincem (m.in. "Czerwona magia" 1963, "Życie Galileusza" 1965, "Sen srebrny Salomei" 1966) i W. Zatorskim ("Życie jest snem" 1969, "Król Mięsopust" 1971). Współpracował także z innymi scenami łódz.: z T. im. Jaracza (m.in. "Czarownice z Salem", "Poskromienie złośnicy"), T. Zie­mi Łódzkiej ("Wyzwolenie", "Cyrulik sewilski"), T. Po­wszechnym ("Pies ogrodnika", "Baba-dziwo"), T. 7 15 ("Obrona Ksantypy"), T. Wielkim ("Tosca", "Aida"), Ope­retką ("Słomkowy kapelusz"), a także z T. Lalek Ar­lekin, studenckim t. Pstrąg i ośrodkiem łódz. TV. Gościnnie projektował dek. w teatrach Warszawy, Krakowa, Gdańska, Poznania, Olsztyna, Torunia i Jeleniej Góry. Ostatnią jego pracą w Łodzi była scenografia do "Patny" wg "Lorda Jima" w T. Nowym (1976). Potem ciężko chorował, poświęcił się gł. malarstwu (m.in. przerwany przez śmierć cykl ob­razów o getcie warsz., inspirowany książką H. Krall "Zdążyć przed Panem Bogiem"). Był scenografem o rozległej skali poetyckiej, w jego dek. "przeważały barwy ciemne, mroczne: czer­nie, granaty, rdza, czasem tylko rozjaśnione słone­czną zielenią. Uciekając się często do zagęszczania elementów plastycznych, dobierał je z wielką kul­turą i troską o ich semantyczną wymowę" (W. Or­łowski). Tworzył dek. surowe, architektoniczne (m.in. "Juliusz Cezar" 1960, "Patna"), czasem oszczędność środków rekompensując tworzeniem kompozycji abstrakcyjnych (projekcje świetlne w "Obronie So­kratesa" oraz "Idiocie" 1971) czy surrealistycznych ("Radosne dni" 1965, "Lekcja" i "Szaleństwo we dwoje" 1966). Najbardziej efektowne były jednak sceno­grafie bogate dekoracyjnie, zrodzone z fascynacji dawnym malarstwem, jak "breughlowska" "Czerwo­na magia", inspirowana malarstwem flamandzkim, szczególnie w kostiumach i kolorycie sceny, z wy­razistymi symbolami nieba, piekła i czyśćca, na tle panoramy wpisanej w kształt ludzkiego oka, jakby "skrót obrazu świata zdeformowanego przez men­talność człowieka średniowiecza" (W. Orłowski); jak "Sen srebrny Salomei" z ikoną nadnaturalnej wielkości, w której twarz trafiały strzały podczas bitwy; jak transponujący ironicznie barok "Król Mięsopust". Bibl: Almanach 1978/79; Kaszyński: Teatr łódz.; Kaszyń­ski: Teatralia; Strzelecki: Kierunki scenografii; Strzelecki: Plastyka teatr.; T. Nowy w Łodzi; Odgłosy 1978 nr 45; Teatr 1979 nr 7 (W. Orłowski); Życie Warsz. 1978 nr 252, 253, 256; Akta, T. Nowy Łódź; Informacje Mirosławy Marcheluk, Łódź; Programy, IS PAN. Ikon.: Fot. - ZASP. Film.: Materiały - Archiwum TVWarszawa. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994