Osoby

Ur. 4 lutego 1968, Chorzów.

Reżyser, dyrektor teatru.

Ukończył studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim i reżyserskie w krakowskiej PWST, gdzie był studentem i asystentem Krystiana Lupy przy przedstawieniu Lunatycy. Esch, czyli Anarchia Hermanna Brocha w Starym Teatrze w Krakowie; jednocześnie przygotował własną sceniczną wersję tego tekstu, która była jego spektaklem dyplomowym (1995). Na scenie profesjonalnej zadebiutował inscenizacją Bzika tropikalnego Stanisława Ignacego Witkiewicza, której premiera (18 I 1997) w warszawskim Teatrze Rozmaitości została uznana za początek zmiany pokoleniowej i nowego teatru polskiego (wraz z mającą miejsce tego samego dnia w Teatrze Dramatycznym w Warszawie premierą Elektry Sofoklesa w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego). Pozycję czołowego przedstawiciela nowego pokolenia reżyserów umocniły kolejne głośne przedstawienia: oryginalna interpretacja Iwony, księżniczki Burgunda Witolda Gombrowicza w Starym Teatrze w Krakowie (1997) oraz zapowiadające ekspansję „brutalistów” Niezidentyfikowane szczątki ludzkie i prawdziwa natura miłości Brada Frasera w Teatrze Dramatycznym w Warszawie (1998).

W roku 1998 Jarzyna został dyrektorem artystycznym Teatru Rozmaitości w Warszawie przemianowanego w 2003 na TR Warszawa i wkrótce uznanego za najważniejszy teatr młodego pokolenia. Zgromadził zespół aktorski, w znacznej części współpracujący z nim do dziś (m.in. Magdalena Cielecka, Maja Ostaszewska, Cezary Kosiński) W roku 2006 został dyrektorem naczelnym TR i do dziś prowadzi go jako teatr autorski, otwierając tę scenę dla nowej dramaturgii i młodej reżyserii. Na tej scenie przygotował na przełomie stuleci swoje kolejne głośne realizacje: Magnetyzm serca według Ślubów panieńskich Aleksandra Fredry (1999); Uroczystość Thomasa Vinterberga i Mogensa Rukova (2001) oraz 4.48 Psychosis Sarah Kane (2002). Były to przedstawienia atrakcyjne widowiskowo, pełne młodzieńczej energii, odwołujące się do współczesnej wrażliwości i estetyki, sięgające po elementy kultury masowej. Stanowiły udaną próbę refleksji nad kondycją współczesnego człowieka, często podejmowały tematy objęte społecznym tabu (wykorzystywanie seksualne dzieci; rozpad osobowości). Nieco mniejszym uznaniem cieszyły się zrealizowane przezeń autorskie interpretacje klasyki światowej: Doktor Faustus według Tomasza Manna w Teatrze Polskim we Wrocławiu przy (współprodukcja z Hebbel-Theater w Berlinie, 1999), Książę Myszkin według Idioty (TR Warszawa, 2000), 2007: Macbeth według Williama Shakespeare’a (2005).

W latach 2003–2004 realizował w swoim teatrze przedsięwzięcie Teren Warszawa wspierające teatr wkraczający dynamicznie w tkankę społeczną, a także w przestrzeń miasta. W jego ramach przygotował inscenizacje dramatów współczesnych: Zaryzykuj wszystko George’a F. Walkera (2003) i Bash Neila LaBute’a (2004).

Po okresie pewnego kryzysu powrócił do czołówki polskich reżyserów. Za przedstawienia stanowiące dowód dojrzałości artystycznej Grzegorza Jarzyny uznaje się T.E.O.R.E.M.A.T. na podstawie tekstów i filmów Piera Paolo Pasoliniego (TR Warszawa, 2009), Między nami dobrze jest Doroty Masłowskiej (TR Warszawa, w koprodukcji z Schaubühne am Lehniner Platz w Berlinie (2009) i Męczennicy Mariusa von Mayenburga (TR Warszawa, 2015). Przedstawienia te zachowują specyficzne cechy stylu teatralnego Jarzyny, nawiązują do interesującej go tematyki egzystencjalnej i społecznej, jednocześnie twórczo odnoszą się do tradycji literackiego teatru europejskiego. Reżyser realizuje też inscenizacje będące autorskimi, teatralnymi realizacjami tematów znanych z filmów (Nosferatu na motywach powieści Brama Stokera, Teatr Narodowy w Warszawie, 2011; Druga kobieta na podstawie scenariusza i filmu Johna Cassavatesa The Opening Night, TR Warszawa, 2014) – próby te spotykają się jednak z licznymi ocenami krytycznymi.

Reżyser pracuje regularnie na scenach zagranicznych, w tym tak prestiżowych, jak wiedeński Burgtheater, gdzie wystawił autorski projekt Medea oraz inscenizację Lwa w zimie według Jamesa Goldmana (2007). Z motywami mitycznymi mierzył się w spektaklach Areteia (Schauspiel w Essen, koprodukcja TR Warszawa, 2010) i Fedra według Jeana Racine’a w Toneelgroep w Amsterdamie (2010).

Jarzyna ze zmiennym powodzeniem reżyseruje też przedstawienia operowe, współpracując zarówno ze scenami polskimi (Così fan tutte Wolfganga Amadeusza Mozarta, Teatr Wielki w Poznaniu, 2005; Giovanni według Molierè’a i Wolfganga Amadeusza Mozarta; TR Warszawa, gościnnie w Teatrze Wielkim w Warszawie, 2006), jak i zagranicznymi (Gracz Siergieja Prokofiewa, w Opéra National de Lyon, 2009; Dziecko i czary Maurice’a Ravela oraz Der Zwerg Alexandre’a Zemlinsky’ego w Bayerische Staatsoper w Monachium, 2011).

Dariusz Kosiński

Mówiona encyklopedia teatru polskiego