Osoby

Franciszek Wojciech Krakowski

Scenograf, malarz, krytyk i historyk sztuki, autor filmów animowanych, reżyser.

Studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz grafikę i scenografię w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie pod kierunkiem m.in. Tadeusza Kantora, Jacka Pugeta, Mariana Eilego. Jako pedagog stworzył i kierował podyplomowym Studium Scenografii w krakowskiej ASP.

Debiutował w Teatrze Ziemi Opolskiej scenografią do Sztormu Billa-Biełocerkowskiego w reżyserii Krystyny Skuszanki, współprojektowaną z Tadeuszem Kantorem. Od 1956 związany stale ze Starym Teatrem w Krakowie, od 1972 z Teatrem im. J. Słowackiego.

Był jednym z założycieli słynnej Grupy Krakowskiej, na bieżąco interesował się awangardowymi trendami w sztukach plastycznych, w tym tzw. malarstwem materii, ambalażami – widział w nich jednak nie stałą estetykę, ale doraźną odpowiedź na potrzeby powojennego czasu, operującego brutalnym językiem i przekazującego brutalne treści. Już na poziomie projektów korzystał z techniki kolażu zróżnicowanych, mocno fakturowanych materiałów. W swoich realizacjach, jako pierwszy w teatrach instytucjonalnych, miał w zwyczaju używać – co zbliża jego filozofię do myśli twórczej Kantora – naturalnych, zużytych materiałów, pordzewiałych blach, siatek, starych szmat i tektur, drewna, które odzyskiwał na zasadzie ready-made'ów z ulicy: potrafił na użytek scenografii zerwać starą blachę z parkanu. Ze zdobytych tak materiałów konstruował deziluzyjne, abstrakcyjne obiekty sceniczne, charakteryzujące się samoistną ekspresją dzięki swojej aestetycznej autentyczności. Były to realizacje w dużej mierze intuicyjne, aluzyjne, kładące nacisk na budowanie nastroju, dalekie od formalnych zabiegów konstruktywistów, ale zawsze wywiedzione z warstwy znaczeniowej realizowanych sztuk. Równocześnie Krakowski współpracował zwłaszcza z reżyserami nurtu realistycznego w teatrze; wielokrotnie współpracował z Jerzym Jarockim (m.in. przy głośnej wrocławskiej inscenizacji Różewiczowskiej Starej kobiety wysiaduje, 1969), również z Kreczmarem, Swinarskim, Korzeniewskim.

Pracę scenografa dzielił na trzy etapy: zaprojektowanie funkcjonalnej kompozycji przestrzennej, zaprojektowanie inscenizacji plastycznej z użyciem wszelkich środków scenicznych na rzecz wywołania napięć, wreszcie tworzenie nowych pojęć i odrębności realizacji w ścisłej współpracy z pozostałymi realizatorami. Krakowski uznawał, że scenograf funkcjonuje na równych prawach z innymi twórcami przedstawienia i jako taki ma prawo eksperymentować z własnym językiem wyrazu artystycznego, dążyć do przełomu w sztuce teatru – dlatego w pracy bywał nieustępliwy i forsował swoją wizję niekiedy wbrew założeniom reżysera. Zdarzało się, że wobec pierwotnego niezrozumienia dla jego myśli scenograficznej, już w trakcie montażu realizacji bywał zwalniany z funkcji scenografa.

Bibliografia

• Piotr Krakowski, Wojciech Krakowski, „Teatr” 1992 nr 7-8.
• Znaleźliśmy się w punkcie wyjścia, z Wojciechem Krakowskim rozm. Barbara Osterloff, „Teatr” 1997 nr 12;

Adam Karol Drozdowski