Osoby

KARDAŚ Grzegorz (22 listopada 1909 Bydgoszcz – 10 grudnia 1988 Bydgoszcz),

kierownik muzyczny teatru. 

Był synem Franciszka Kardasia, urzędnika, i Heleny z domu Echaust; mężem Zofii z Blizińskich (ślub w czerwcu 1938 w Liskowie). Uczył się najpierw w Bydgoszczy w szkole powszechnej oraz gry na fortepianie w prywatnym Bydgoskim Konserwatorium Muzycznym Wilhelma von Winterfelda, a potem w Aleksandrowie Kujawskim w gimnazjum humanistycznym, gdzie w 1930 zdał maturę. Od 1930 studiował prawo na Uniwersytecie Poznańskim, chodził też na lekcje do Wielkopolskiej Szkoły Muzycznej W. Piotrowskiego. Po dwóch latach zamienił prawo na muzykologię przy wydziale humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Podczas studiów zarabiał jako sprzedawca fortepianów i pianin w specjalistycznym sklepie Sommerfelda, występował też jako pianista w studenckim kabarecie „Stratosfera”. W 1934–37 współpracował z poznańską rozgłośnią Polskiego Radia, grając w duecie fortepianowym ze Stanisławem Dzięgielewskim w emitowanych na żywo audycjach Bigos na dwa fortepiany i Przy wieczornej herbacie. Studia ukończył w 1937 i w tym samym roku przeniósł się do Warszawy, gdzie nadal, do wybuchu II wojny światowej, pracował w Polskim Radiu.

W czasie wojny i okupacji niemieckiej grał na fortepianie w aktorskiej „Gospodzie Koleżeńskiej” przy ul. Wspólnej 31 i działał w podziemnej rozgłośni radiowej. Po upadku powstania dotarł z rodziną do Częstochowy, gdzie do końca wojny pracował jako szklarz. W marcu 1945 wrócił do Bydgoszczy i odtąd stale współpracował z miejscową rozgłośnią Polskiego Radia jako pianista i kompozytor. W kawiarni „Ul” brał udział w słynnych w mieście niedzielnych porankach muzycznych, z których dochód szedł na fundusz budowy teatru w Bydgoszczy. W bydgoskim radiu miał swoje audycje muzyczne, w których zdobył uznanie sztuką improwizacji, grał także jazz. Brał udział w radiowych kabaretach („Pokrzywy nad Brdą”, „Trzy po trzy”, „Sentymenty i afronty”, „Wróbelek”), komponował muzykę dla zespołów radiowych, przygotowywał ilustracje muzyczne, często sam grał na fortepianie w audycjach „Żądło mikrofonu”, „Na bydgoskiej fali”, w radiowych szopkach noworocznych. 

W sezonie 1948/49 został zaangażowany jako i kierownik muzyczny do Teatru Miejskiego w Bydgoszczy (następnie: Teatr Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy i Toruniu, potem: Teatr Polski), w którym pracował 39 lat: na etacie do 30 grudnia 1975, a na pół etatu od 2 maja 1976 do końca sezonu 1986/87. W 1949–59 był jednocześnie kierownikiem muzycznym sceny toruńskiej, a w sezonach 1973/74 i 1974/75 kierownikiem muzycznym w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie i Elblągu (wspólnie z Januszem Maćkowiakiem) i do pracy na scenach tych miast często był zapraszany także później. Współpracował również, głównie jako kompozytor, z większością teatrów dramatycznych w kraju: w Szczecinie (1952, 1968), Kaliszu (1955, 1968), Rzeszowie (1958, 1983), Białymstoku (1960), Olsztynie i Elblągu (1963–65,1976, 1980), Zielonej Górze (1963), Katowicach (1964), Częstochowie (1966, 1978), Poznaniu (1968, 1982), Tarnowie (1969), Bielsku-Białej (1971), Kielcach (1975), Wrocławiu (1978) oraz wielokrotnie w Grudziądzu (1955–75) i Toruniu (1961–76). 

Zakres obowiązków Kardasia w teatrze bydgoskim obejmował: komponowanie oryginalnej muzyki do przedstawień lub dobór muzyki (opracowanie muzyczne), przygotowanie wokalne aktorów, nagrania w studiu radiowym, przygotowanie efektów akustycznych i ich montaż, nagrania dla akustyka; bywało też, że akompaniował aktorom na fortepianie, lub dyrygował, grającym w przedstawieniu na żywo, zespołem orkiestrowym. W 1976, podczas przedstawienia Królowej przedmieścia w Bydgoszczy, obchodził 40-lecie, a 25 października 1980 na Scenie Studyjnej Teatru Polskiego 45-lecie pracy artystycznej i z tej okazji został przygotowany, grany z wielkim powodzeniem, spektakl Piosenki pana Grzegorza (czworo aktorów śpiewało 19 piosenek z jego muzyką). 

Skomponował muzykę do wielu sztuk. Byty to m.in.: Wieczór Trzech Króli (1952), Sługa dwóch panów (1955), Fedra Jeana Racine’a i Don Juan Tenorio – 1957; Otello (1958, 1967); Turandot, Nasze miasto i W małym dworku – 1959; Romeo i Julia i Henryk VI na łowach – 1960; Damy i huzary (1962), Dziewiąty sprawiedliwy (1963), Biała zaraza (1964), Sułkowski (1966), Król Mięsopust (1970), Łaźnia (1971), Spazmy modne (1972), Sonata Belzebuba i Wiele hałasu o nic – 1973; Historia o starym wdowcu z roku 1637 (1976), Czupurek (1978), Raj leniuchów (1980). Z jego muzyką były też wystawiane w wielu teatrach sztuki dla dzieci i młodzieży, przede wszystkim niezwykle popularne na scenach całej Polski Kłopoty zbója Madeja (od 1968). Był w teatrze bydgoskim kierownikiem muzycznym wyjątkowej rangi, a w Bydgoszczy postacią bardzo znaną, popularną i lubianą, także za słynne, błyskotliwe poczucie humoru. 

Bibliografia

Almanach 1988/89; Almanach sceny bydg. 1920–90 (il.); Bydg. leksykon operowy; Bydg. leksykon teatr. (il.); Górska-Damięcka; Kurowski: Dni; Prusiński: Jest teatr w Olsztynie; Z dziejów teatru  w Grudziądzu s. 96, 98, 130, 136; Dz. Wiecz. 1966 nr 306 (il.); Gaz. Pom. 1974 nr 117 (il.), 1976 nr 47 (il.): Ilustr. Kur. Pol. 1988 nr 290 (il.); Akta, Arch. T. Polskiego Bydgoszcz, ZASP (fot.); Programy (m.in. „Królowa przedmieścia”, 1976 i „Piosenki pana Grzegorza”, 1980; w obu il.) i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59; www.encyklopediateatru.pl; Inf. syna, Andrzeja Kardasia. 

Ikonografia

NN: Portret, karyk., rys., repr. program „Królowej przedmieścia”, Bydgoszcz T. Polski, 1976; Fot. – ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.