Osoby

KOROWICZ-KAŁCZANKA Klara, też Kałczanka-Korowicz, właściwie Klara Kałczanka, pseudonim Korowicz (8 sierpnia 1911 Wanne-Eickel w Niemczech – 15 stycznia 1984 Bydgoszcz),

aktorka, śpiewaczka. 

Była córką Wojciecha Kałki i Franciszki z Wiśniewskich. W 1921 zamieszkała z rodzicami w Bydgoszczy, gdzie ukończyła w 1930 Żeńską Szkołę Wydziałową typu gimnazjalnego; jako uczennica statystowała w chórze, w muzycznych przedstawieniach bydgoskiego Teatru Miejskiego. Po ukończeniu nauki, odbyła roczną praktykę biurową w kancelarii adwokackiej. Brała lekcje śpiewu u J. Gorzechowskiej i lekcje gry aktorskiej oraz deklamacji u reżyserów Teatru Miejskiego, Józefa Andrzejewskiego i Stanisława Dąbrowskiego. Pod nazwiskiem Kałczanka w sezonach 1933/34–1935/36 w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy była adeptką dramatu i operetki. Aktorski egzamin Związku Artystów Scen Polskich zdała w 1935 w Warszawie. 

W sezonie 1936/37 zaangażowała się do Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu i z teatrem toruńskim w maju 1937 grała gościnnie w Gdańsku w Maturze. Przyjęła w tym czasie pseudonim Korowicz i odtąd albo występowała pod tym nazwiskiem, albo używała podwójnego: Kałczanka-Korowicz, lub częściej (szczególnie po wojnie): Korowicz-Kałczanka. Na sezony 1937/38 i 1938/39 wróciła do Teatru Miejskiego w Bydgoszczy. W Toruniu i Bydgoszczy występowała w rolach amantek w operetkach i wodewilach, np. jako: Gigolette (Jacht miłości, 1936), Hrabina Wesołowska (Skalmierzanki, 1936), Jacobina (Cnotliwa Zuzanna, 1939), Krysia (Krysia leśniczanka, 1939); grała też role w repertuarze komediowym, np. Olę (Mysz kościelna, 1937). 

Lata II wojny światowej i okupacji niemieckiej spędziła w Bydgoszczy pracując jako pomoc biurowa w fabryce Georga Stehra. W lutym 1945 ochotniczo wstąpiła do teatru frontowego 1 Dywizji Piechoty im. Kościuszki i śpiewała jako solistka z orkiestrą Jana Cajmera. Z teatrem tym przeszła szlak bojowy do Berlina, w stopniu kaprala doczekała demobilizacji i na sezon 1945/46, rozkazem wojskowym, została skierowana do Teatru Dramatycznego Marynarki Wojennej (też: Domu Marynarza) w Gdyni. 

Przed końcem sezonu wróciła do Bydgoszczy i podjęła dwuletnią naukę śpiewu u Felicji Krysiewiczowej. W tym czasie często śpiewała przed mikrofonami Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Bydgoszczy. Od 16 grudnia 1948 do 1 maja 1949, zaangażowana specjalnie do roli Jadwigi Ochotnickiej w muzycznej wersji Klubu kawalerów, była aktorką Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu. Od 1 września 1949 do 30 maja 1950 grała w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie, gdzie m.in. powtórzyła rolę Ochotnickiej. Do Bydgoszczy wróciła 1 czerwca 1950 i tu w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy i Toruniu, a potem w bydgoskim Teatrze Polskim, pozostała na etacie do 1 września 1971, kiedy odeszła na emeryturę. Do końca sezonu 1973/74 nadal z tym teatrem współpracowała. 

Była ulubienicą przede wszystkim bydgoskiej, ale także toruńskiej publiczności. Niewysoka, w młodości szczupła, potem korpulentna i raczej niezgrabna, na scenie ogrywała swoje warunki zewnętrzne z wielkim poczuciem humoru, pokazywała temperament, swoisty wdzięk, żywiołowość, ale także, np. w roli Krystyny Linde (Dom lalki, 1955), skupienie i liryzm. Jej twarz miała pogodny, sympatyczny wyraz, w dużych oczach malowało się pewne zdziwienie, które często łączyła z szelmowskim uśmiechem, co dodawało jej wiele uroku. Sopranowy głos w śpiewie brzmiał dźwięcznie; w partiach mówionych był ostry, stanowczy, dodawał wiarygodności postaciom, co wraz z jej dużą bezpośredniością w podawaniu tekstu, czynił bliskimi codzienności role żon mających „na głowie cały dom”, zabieganych matek, zaaferowanych sąsiadek, ciotek, babek. Nie stroniła od mocnych środków wyrazu, nigdy nie przekraczała jednak granic dobrego smaku. Ostrość rysunku psychologicznego postaci często wzbogacała odcieniem groteski, co z aprobatą podkreślali recenzenci, gdy grała takie role, jak: Cristina (Długonogie kłamstwo, 1956), Daumowa (Panna Maliczewska, 1959), Pani Pouchard (Lato Rittnera, 1960), Matka (Obrona genów, 1964), Urszula Stechło (W małym dworku, 1968; według Witolda Fillera „zadzierżysta, o pomysłowo obmyślanej gestyce”). 

Trafnie dobierała środki wyrazu grając „drobnomieszczańskie kołtunki”, np. Żonę (Ich czworo, 1953), Helenę (Rekin i syrena, 1956; według E. Barwicza „cudownie i nadzwyczaj prawdziwie głupia”), Panią Sirelli (Tak jest, jak wam się wydaje, 1958), Teklę (Wysoka ściana, 1961). Umiejętności wokalne Kałczanki były wykorzystywane przez wszystkie lata jej pracy. W Złotych niedolach (1950) obsadzona była w roli Holihops przede wszystkim po to, by zaśpiewać walca Straussa. Później w przedstawieniach muzycznych śpiewała w takich rolach, jak: Celia Peachum (Opera za trzy grosze, 1962), Weronika (Porwanie Sabinek, 1963), Balcerka (Breweryje czartowskie, 1964), Aurora (Pani prezesowa, 1965), Katarzyna (Romans z wodewilu, 1972). Wśród jej ważnych ról warto wymienić też: Klarę (Śluby panieńskie, 1950), Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej, 1951), Mirandolinę (Oberżystka, 1951), Panią Lilusię (Dwa tygodnie w „Raju”, 1952), Podstolinę (Zemsta, 1956), Jerachę (Dziewiąty sprawiedliwy, 1963), Fiokłę (Ożenek, 1964), Szambelanową (Pan Jowialski, 1966), Babcię (W czepku urodzona, 1967), Ciocię Terkę (Okoliczność łagodząca, 1967), Dziurdziulińską (Klub kawalerów, 1969), Dulską (Moralność pani Dulskiej, 1968). 

Bibliografia

Almanach sceny bydg. 1920–90 (il.); Bydg. leksykon teatr. (il.); Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku s. 266; Czachowska: Zapolska; Formanowicz; Kwaskowski; Gaz. Pom. 1956 nr 89 (E. Barwicz), 1968 nr 73 (J. Oleradzka o roli Dulskiej), 1984 nr 17 (il.); Ilustr. Kur. Pol. 1950 nr 266, 1968 nr 89 (il.), 1984 nr 15 (il.); Kultura 1968 nr 23 (W. Filler); Kur. Warsz. 1934 nr 338; Pam. Teatr. 1997 z. 1–4 s. 101; Ziemia Pom. 1950 nr 262; Akta (fot.), ZASP; Programy i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

E. Hejdak: K. jako Dama w szlafroku (Ruchome piaski), karyk., rys., repr. Ilustr. Kur. Pol. 1953 nr 80 i K. jako Beltna (Chory z urojenia), karyk., rys., repr. Ilustr. Kur. Pol. 1954 nr 124; Fot. – IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Klara Korowicz - Kałczanka (8 VIII 1911 Eichel w Niemczech - 15 I 1984 Bydgoszcz), aktorka, śpiewaczka. Od 1921 mieszkała w Bydgoszczy. W l. 1933-36 grała tu w T. Miejskim, w 1935 zdała w Warszawie eksternistyczny egzamin aktorski, w sez. 1936/37 występowała w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu i z zespołem tego t. w Gdańsku (7 V 37), następnie wróciła na scenę bydgoską (1937-39) i miała tu pozostać też w sez. 1939/40. Występowała w repertuarze operetkowym i muzycznym, np. jako Gigolette ("Jacht miłości" Gordona), Hr. Wesołowska ("Skalmierzanki" Kamińskiego), Ola ("Mysz kościelna" Fodora). W czasie wojny jako ochotniczka znalazła się w t. frontowym I Dywizji im. T. Kościuszki. Śpiewała z orkiestrą Jana Cajmera. Była odznaczona za pracę art. na froncie i udział w walkach nad Odrą, Nysą i przy zdobywaniu Berlina. Po zdemobilizowaniu w 1946 grała w T. Domu Marynarza w Gdyni. W tym samym r. wróciła do Bydgoszczy i rozpoczęła studia wokalne u Felicji Krysiewiczowej, występowała również w rozgłośni pomorskiej PR. W 1948 została zaangażowana do roli Ochotnickiej w muz. przeróbce Klubu kawalerów Bałuckiego. W sez. 1949/50 grała w T. im. Jaracza w Olsztynie, od 1 VI 50 stale w T. Ziemi Pomorskiej Bydgoszcz-Toruń, potem w T. Polskim w Bydgoszczy. 26 IV 70 obchodziła tu 35-lecie pracy scenicznej. Po wojnie grała m. in. Żonę ("Ich czworo" Zapolskiej), Dorotę ("Poskromienie złośnicy" Shakespeare'a), Weronikę ("Porwanie Sabinek" Schönthana), Matkę ("Obrona genów" Cwojdzińskiego), Szambelanową ("Pan Jowialski" Fredry), Babcię ("W czepku urodzona" Skowrońskiego), Dulska ("Moralność pani Dulskiej" Zapolskiej), Dziurdziulińską ("Klub kawalerów" Bałuckiego). W 1974 przeszła na emeryturę. Almanach Sceny Polskiej 1983/84. Tom XXV. Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1987.