Osoby

CHEŁMICKI Janusz Stanisław, także J. Nałęcz, J. Nałęcz-Chełmicki (14 V 1917 Wałcz - 7 V 1970 Katowice), aktor. Był synem Stanisława i Ireny Ch., mężem Zofii z Różyckich. Uczył się w Poznaniu i Aleksandrowie Kujawskim, a w 1936 rozpoczął studia rolnicze w Wyższej Szkole Gos­podarstwa Wiejskiego w Cieszynie, gdzie specjali­zował się w rybactwie. Równocześnie uczył się gry na fortepianie i z powodzeniem brał udział w eli­minacjach do Konkursu Chopinowskiego, ale jego plany artyst. przekreślił wybuch II wojny światowej. Podczas okupacji niem. imał się różnych zawodów. Po wojnie zamieszkał w Gnieźnie, gdzie pocz. pra­cował w bibliotece, a nast. w miejscowym radio­węźle. W radiu m.in. opracowywał adaptacje po­wieści, które sam w odcinkach czytał; wtedy zwró­ciła na niego uwagę aktorka i dyr. teatru H. So­kołowska-Łuszczewska i zachęciła do pracy na sce­nie. Od sez. 1946/47 został zaangażowany do T. Miejskiego w Gnieźnie, gdzie jako J. Nałęcz występował do końca sez. 1949/50, m.in. w ta­kich rolach, jak: Zięba ("Tam, śród gór"), Geront ("Szelmostwa Skapena"), Łatka ("Dożywocie"). W sez. 1950/51 i 1951/52 był aktorem T. Polskiego w Poznaniu, a na sez. 1952/53 wrócił do Gniezna. W 1953 zdał w Krakowie eksternistyczny egzamin ak­torski i uzyskał uprawnienia aktora zawodowego. Od sez. 1953/54 do końca 1960/61 występował w T. Polskim w Bielsku-Białej i Cieszynie, a od 1961/62 do końca życia w T. im. Wyspiańskiego w Kato­wicach. Grywał w filmach. Aktor utalentowany, b. pracowity, miał zawsze inte­resująco i starannie opracowane role. Najbogatsze okresy jego działalności artyst. to występy na scenie bielskiej i katowickiej. W pierwszym okresie ce­niony był jako aktor charakterystyczny, szczególnie dobry odtwórca postaci komicznych, m.in. takich, jak: Wicherkowski ("Dom otwarty"), Nieśmiałowski ("Klub kawalerów"), Czkawka ("Wieczór Trzech Króli"), Carmanchel ("Zielony Gil"), choć już wtedy grywał z powodzeniem role dram., np. Przełęckiego ("Uciek­ła mi przepióreczka"), czy Ottona Franka ("Pamiętnik Anny Frank"). W Katowicach odnosił największe sukcesy i zagrał najlepsze swoje role, m.in. takie, jak: Kreon ("Antygona" J. Anouilha, 1962), Warwick ("Święta Joanna", 1963), Poloniusz ("Hamlet", 1963), Kapelan ("Matka Courage i jej dzieci", 1963), Dzien­nikarz ("Wesele", 1964), Dyrektor teatru ("Dwa teatry", 1965), Profesor ("Lekcja", 1966), Cyryl Poges ("Szkar­łatny proch", 1968) i ostatnia, zagrana b. sugestywnie postać - Pan Chisholm ("Skamieniały las", prem. 20 III 1970). Jego aktorstwo tak charakteryzowała I.T. Sławińska: "Tak w komedii, jak i w dramacie, siłą jego aktorstwa jest piękny, interesujący głos, znajomość tego instrumentu, która pozwala na nie­zwykle precyzyjne wykończenie dialogu, na wydo­bycie zeń ukrytych psychologicznych właściwości. Chełmicki chętnie się charakteryzuje zewnętrznie, ale niechętnie nadużywa gestu. Jest aktorem sku­pionym, jego propozycje sceniczne bardziej chyba odwołują się do intelektu widza niż do uczucia. Zresztą role jego są wynikiem długich zwykle prze­myśleń i poszukiwań". Często występował w radiu. Dwukrotnie otrzymał nagrodę artyst. miasta Biel­ska-Białej. Bibl.: Almanach 1969/70; Hist. filmu t. 5; T. Śląski 1922-72 s. 140, 156-157 (il.); Kron. Beskidzka 1970 nr 22 (il.); Poglądy 1969 nr 20 (I.T. Sławińska; il.); Teatr 1971 nr 7; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP. Ikon.: Fot. - Bibl. Nar. IS PAN, ZASP. Film.: 1964 - "Koniec naszego świata" (f.); 1965 - "Gorąca linia" (f.); 1967 - "Morderca zostawia ślad" (f.). Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994