Osoby

BURATOWSKI Franciszek Antoni (23 XI 1907 Kraków - 14 IV 1980 Rzeszów), aktor. Był synem kotlarza Franciszka B. i Michaliny z Raczyńskich, mężem aktorki Ireny Żuromskiej. Uczył się w Kra­kowie, najpierw w szkole handlowej (1922-26), po­tem w Miejskiej Szkole Dram. (1926-28) a także prywatnie u W. Siemaszkowej. Występy rozpoczął w t. amatorskich w Krakowie, jeszcze w okresie gdy nie uczęszczał do szkoły dramatycznej. W 1929 zdał egzamin aktorski ZASP-u, ale już od 1928 brał udział w przedstawieniach w t. krak.: Miejskim im. Słowackiego i T. Nowości przy ul. Rajskiej. W 1931-36 był w zespole Objazdowego T. Ziemi Krakowskiej; występował z nim w Krakowie i in­nych miastach, m.in. w 1933-34 w Rzeszowie. W 1936-37 grat w Katowicach, 1937-39 w Stanisła­wowie. Podczas okupacji niem. pracował dorywczo, m.in. jako administrator domów; w 1942-43 z ze­społem T. Objazdowego Generalnego Gubernator­stwa występował w sztuce "Kwarantanna". Po wojnie grał kolejno: w sez. 1945/46 w T. Woj. Kieleckiego w Kielcach, 1946/47 w T. "Studio" MO w War­szawie, 1947/48 w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu, 1948/49 w T. Dolnośląskim we Wrocławiu, 1949/50 - 1952/53 w T. Polskim w Bielsku-Białej i Cie­szynie, 1953/54 w T. Śląskim w Katowicach, 1954/55 w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu, 1955/56 w T. Zagłębia w Sosnowcu, 1956/57-1957/58 w T. Ludowym w Nowej Hucie, od 1958/59 do poł. 1961/62 w T. Ziemi Opolskiej w Opolu; w trakcie sez. 1961/62 przeniósł się do T. im. Siemaszkowej w Rzeszowie i w zespole tym pozostał do 31 XII 1975. Jedną z ostatnich swych ról - Floriana Gzym­sika ("Romans z wodewilu") zagrał 15 XI 1975 w Rzeszowie, w uroczystym swoim i żony przedsta­wieniu benefisowym. Od 1 I 1976 przeszedł na emeryturę, ale do końca sez. 1975/76 zagrał jeszcze dwie nowe role: Rukosujewa ("Anegdoty prowincjo­nalne") i Ojca ("Dwa teatry"). Występy zaczynał jako aktor operetkowy i wode­wilowy; miał też na swym koncie wiele ról aman­tów, m.in. Percineta ("Romantyczni"). Po II wojnie świat. grał przede wszystkim różnorodne role chara­kterystyczne, prezentując, szczególnie w okresie wy­stępów na scenach Opola i Rzeszowa, aktorstwo dojrzałe, kameralne i pełne ciepła. "Wszystko, co bierze na warsztat, roztapia w naturalnej dobroci, rozświetla spokojem własnego wnętrza" - pisała o nim w "Nowinach" K. Świerczewska. Najważ­niejsze role B. grane w Toruniu, to: Morwicz ("Wilki w nocy"), Żelski ("Dom otwarty"), Britannus ("Cezar i Kleopatra"); w Bielsku: Lisiewicz ("Pan Geldhab"), Napoleon ("Kościuszko w Berville"); w Sosnowcu: Bobczyński ("Rewizor"); w Opolu: Wodziński ("Lato w Nohant"), Bill ("Jutro pogoda"), Mąż ("Ich czworo"), Willy Loman ("Śmierć komiwojażera"). W Rzeszowie zagrał szereg b. dobrych ról, ważniejsze to: Sędzia Durejko ("Pierścień wielkiej damy"), Gonzalo ("Burza"), Kowal ("Kowal, pieniądze i gwiazdy"), Sforka ("Hor­sztyński") - "tragiczny i opętany", "kwintesencja smutku żałośliwego", Czebutykin ("Trzy siostry") - "przerażająco śmieszny - w ludzkim, nie monstru­alnym wymiarze", Wuj Eugeniusz ("Tango"), Kalmita ("Chłopcy") - skupiony, ściszony, "postać niesłycha­nie sympatyczna, niezaradna, udręczona życiem", Błochin ("Opowieści starego Arbatu") - "uosobienie życzliwości, przyjaźni i mądrości", Hołysz i Stary Aktor ("Wyzwolenie") oraz Dulski ("Moralność pani Dulskiej"). (Wszystkie cyt. z książki K. Świerczew­skiej "Teatr jaki był"). Bibl.: Almanach 1979/80; Kuchtówna: Wielkie dni; Myki­ta-Glensk; Świerczewska s. 39, 64, 70, 78, 80, 114, 130, 142, 158, 159, 175, 180, 215, 227 (il.); T. Ludowy 1955-60 (il.); Nowiny 1980 nr 95 (K. Świerczewska; il.); Nowiny Rzesz. 1964 nr 277 (rys.); Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 177; Trybuna Op. 1960 nr 186 (il.); Afisze i programy, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Akt zgonu nr 521/1980, USC Rzeszów. Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP. Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994