Osoby

Scenografka, malarka. Studiowała w krakowskiej ASP na Wydziale Malarstwa i Grafiki (dyplom obroniła w 1967 na Wydziale Scenografii u prof. Andrzeja Stopki). W latach 1978–1981 wykładała kostiumologię i historię kostiumu w Centro Universitario de Teatro w Meksyku. Od zakończenia studiów związana zawodowo z krakowskim Teatrem Lalki i Maski Groteska, gdzie debiutowała w 1968 scenografią do Skąpca Molière’a w reżyserii Romany Próchnickiej. Realizacje lalkowe należą do najczęstszych w jej dorobku.

Braun wyraża niecodzienny stosunek do własnych projektów, zależy jej bowiem znacznie bardziej na nawiązaniu dialogu z pozostałymi realizatorami spektaklu, w tym z pracowniami, niż na wiernym odwzorowaniu projektu. Lubi być zaskoczona w gotowej realizacji formami, których by się nie spodziewała.

W swojej pracy często zestawia nieoczywiste konwencje i znaki kulturowe, dla realizacji poszukuje nieteatralnych przestrzeni. W meksykańskiej prapremierze Letników Gorkiego (reż. Juan Antonio Hormigón, 1979), której była pomysłodawczynią, widownia mieściła się na werandzie wolnostojącego domu, zaś akcja rozgrywała się plenerowo w ogrodzie, gdzie znajdowała się mobilna platforma sceny. W spektaklu Kalafar wg młodzieńczych utworów Witkacego w reżyserii Zbigniewa Micha (1987), Braun umiejscowiła część akcji w umieszczonym w foyer fotoplastykonie, do którego wgląd miało tylko kilku widzów na raz.

Ze Zbigniewem Michem pracowała przez wiele lat, najczęściej w swojej dotychczasowej karierze, w wielu miastach Polski. Wspólne poszukiwania nietuzinkowych rozwiązań formalnych doprowadziły ją do współtworzenia w Düsseldorfie inscenizacji Dziadka do orzechów Czajkowskiego, opartej na dziewiętnastowiecznej formule miniaturowego Papiertheater, wyrosłej z papierowych szopek (1989, w Warszawie 1990).

Również jej lalki dalekie bywają od kanonu, przybierają chociażby (znów w Kalafarze) falliczne kształty i patrzą wieloma parami oczu. Charakteryzują się też szczególnym pietyzmem wykonania i drobiazgowo zaprojektowaną motoryką.

Dobrymi przykładami mogą tu być: marionetka Fryderyka Chopina z Chopina – impresji Lesława Piecki (2010), która miała w pełni animowalne palce dłoni, dzięki czemu w realistyczny, by nie rzec: naturalistyczny sposób Chopin grał na fortepianie, czy myszy-skrzypkowie ze spektaklu Bestia i Piękna w reżyserii Marcina Jarnuszkiewicza (1999). Współpraca z tym ostatnim jest też istotną kartą w jej twórczości – zrealizowali wspólnie pięć przedstawień, Braun dobrze wyczuwa estetykę autorskiego teatru Jarnuszkiewicza i przede wszystkim porusza się w podobnym obszarze tematów i problemów. Być może dlatego wspólne realizacje przynosiły jej nagrody – I nagrodę XX Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Lalek za Królową śniegu (2001), czy w I Ogólnopolskim Konkursie na Teatralną Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Europejskiej nagrodę za kształt plastyczny Urodzin Infantki (2006). Ważnym wyróżnieniem była też Nagroda im. Jana Dormana za „twórczość teatralną wyróżniającą się tajemniczym, osobliwym pięknem i doskonałością stylu w licznych i niezapomnianych scenografiach spektakli dla dzieci i młodzieży” (2006).

Joanna Braun zafascynowana jest ciałem, inspirowanym prozą Italo Calvino napięciem między cielesnością a duchowością, wreszcie obecnością ciała w kulturze i jego przemijaniem. Stąd jej rozumienie istoty kostiumu opiera się na jego funkcji deformującej ciało. Przekłada się to również na pracę pedagogiczną artystki; stąd też prowadzone swego czasu badania nad relikwiami świętych czy zamiłowanie do tańca współczesnego. Jej poszukiwania w tej materii poza przestrzenią sceny realizują się w cyklach malarskich, m.in. Infamkach i Pinie Bausch. Malarstwo jednak bywa wystawiane dla publiczności znacznie rzadziej niż jej lalki.

Adam Karol Drozdowski