Stanisław Kostrzewski
KOSTRZEWSKI Stanisław, także Spunda, właściwie Szpunda (24 kwietnia 1899 Stanisławów na Pokuciu – 14 września 1986 Londyn),
aktor.
Był synem Antoniego Szpundy i Herminy z domu Błażej. Na scenie używał nazwiska Kostrzewski, najpewniej był to jego pseudonim. W 1923 należał do zespołu operetki w Krakowie i jeszcze w 1924 występował z nim w Tarnowie. W sezonie 1925/26 grał w Teatrze Bagatela w Krakowie, np.: Moryca Perlmuttera (Potasz i Perlmutter), Franciszka (Rubikon) i Męża Armidy (Brzydki Ferrante). W 1928 i 1929 występował w Teatrze im. Moniuszki w Stanisławowie, m.in. w spektaklach: Prokurator Hallers, Śluby panieńskie, Polacy w Ameryce, Moja panna mama. Od stycznia do kwietnia 1932 z zespołem artystów krakowskich pod kierownictwem Tadeusza Pilarskiego występował w Kielcach, Radomiu, Częstochowie i Płocku. Od sezonu 1933/34 do końca 1938/39 należał do zespołu Teatru Polskiego w Katowicach. Grał tu z powodzeniem w farsach i komediach role: Eugeniusza (Musisz się ze mną ożenić, 1933), Sobieniewskiego (Klub kawalerów), Grzegorza (Damy i huzary) – 1934; Argana (Chory z urojenia, 1936) –
zbudował tę rolę na przeskokach od znękania chorobowego do ataków pasji i gniewu; szukał – może pod wpływem kreacji Jaracza – uzasadnień psychologicznych dla postaci, skoro napisano o nim, że zmatował [!] trywializmy, uczynił wszystko, by Argan wypadł wesoło, możliwie ludzko i zrozumiale
(cytat za Nawrat).
Występował tu także w repertuarze poważniejszym i grał np.: Świętego Gwalberta (Lilla Weneda), Bonapartego (Sułkowski) – 1934; chwalonego przez recenzentów Czepca (Wesele), Karmazyna (Wyzwolenie) – 1936; Ojca chrzestnego (Nie-Boska komedia, 1937), Króla Fezu (Książę Niezłomny, 1938), Ojca (Głębia na Zimnej, 1939).
Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej, walczył w 8 Pułku Ułanów księcia Józefa Poniatowskiego, potem znalazł się zapewne na szlaku bojowym 2 Korpusu. W 1945–46 występował w Teatrze Dramatycznym 2 Korpusu, jako Jan (Śluby panieńskie), Kwasek (Wiele hałasu o nic). Wraz z artystami tego teatru w 1946 przyjechał do Wielkiej Brytanii, dotarł do Londynu i pozostał na emigracji. Po demobilizacji i rozwiązaniu zespołu Teatru Dramatycznego 2 Korpusu (w sierpniu 1948), zaangażował się do zespołu Polskiego Teatru Dramatycznego, w którym zagrał: Aktora i Liwertyńskiego (Próba, 1949), Nieznajomego (Most, 1951), Dziadka (Grzech, 1951; według Wiesława Mireckiego „dał niezapomnianą sylwetkę”) Tomasza Wareńskiego (Kobieta, wino i dancing, 1952), Cześnika (Zemsta, 1953), Zugsführera i Pana IV (Gałązka rozmarynu), Podkomorzego (Pan Tadeusz) – 1955; Ignacego (Wodewil warszawski, 1956), Prezesa i Maskę (Wyzwolenie, 1957), Sklepikarza (Bohaterom nie udziela się kredytu, 1960); Szefa trupy (Tygrys), Przyjaciela (Adwokat i róże) – 1961.
Współpracował też z innymi polskimi teatrzykami: na przełomie 1946/47 z Małą Rewią pod kierownictwem Feliksa Konarskiego brał udział w objazdach na terenach obozów żołnierskich; w 1950–52 uczestniczył w przedstawieniach Teatru Sztuk Czytanych, działającym przy Związku Artystów Scen Polskich; w 1955 w Teatrze Aktora grał Anzelma (Ptak, 1954) i Lipowskiego (Szczęście Frania); w 1955–56 w zespole objazdowym pod kierownictwem Mireckiego pod nazwą Warsztat Teatralny wystąpił w roli Prezydenta (Odmłodzony Mr Gill).
W 1945 zagrał w filmie nakręconym we Włoszech pod tytułem Wielka droga.
Bibliografia
Artyści emigracyjnej Melpomeny 1939–95 (il.); Konarska-Pabiniak: Repertuar; Mirecki: Wozem Tespisa s.175, 199, 216, 219: Nawrat: Repertuar; Nawrat: T. Pol. w Katowicach (stąd cyt.; il.); Piekarski: Mars i Melpomena; Sempoliński: Wielcy artyści (tu błędnie nazwisko Rawita-Kostrzewski); M. Sobański: Teatr Polski na Śląsku 1922–1937, Katowice 1937 s. 123 (il.), 192 (il.); Sobański: Teatr Pol. na Śląsku (il.); Stokowa: Wyspiański; Gaz. Kiel. 1932 nr 7; Gaz. Tarnowska 1924 nr 18, 23; Gon. Częst. 1932 nr 17; Kur. Stan. 1928 nr 433, 434, 436, 440, 1929 nr 443, 457; Pam. Teatr. 1988 z. 1–2 s. 50, 60, 66–73, 76, 78, 79 (il.). 1998 z. 1–2 s. 46, 47, 50, 52; Rampa 1938/39 nr 4; Teatr 1936 nr 2; Tydzień Pol. (Londyn) 1986 (20 IX); Akta, Arch. Arcybiskupa E. Baziaka Kraków, Arch. Osobowe Emigracji im. B. Jeżewskiego, Bibl. Polska POSK Londyn; Kułaga: T. Bagatela; Spis ZASP 1927 i 1939; www.encyklopediateatru.pl
Ikonografia
Fot. – NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
