Osoby

ZIEMBIŃSKI Włodzisław, właśc. Władysław Z. (11 II 1892 Korytów k. Żyrardowa - 15 IX 1966 Gniezno), aktor, reżyser, kierownik artystyczny te­atru. Był synem ziemianina, Izydora Z. i Marii z Wątróbskich, mężem -> Pelagii Relewicz-Ziembińskiej (z domu Dopierała, ślub 26 VI 1920 w Kra­kowie). Po uzyskaniu matury w gimn. w Rzeszowie kształcił się w Akademii Handlowej w Krakowie oraz na Uniw. Jagiell. (historia sztuki), ale studia przerwał. Następnie był słuchaczem warsz. Szkoły Aplikacyjnej, którą ukończył w 1912. Według A. Sikorskiego debiutował w 1912 w Lublinie, gdzie grał z pewnością w końcu 1913 w T. Małym. Według własnej relacji natomiast, zaczął pracę w 1913 w warsz. T. Polskim w sztuce "Trójprzymierze", ale nie udało się potwierdzić tej informacji. Wia­domo natomiast, że w teatrze tym w sez. 1914/15 grał Kunona Liechtensteina ("Zwycięstwo"). Jesienią 1915 występował w T. Nowoczesnym, potem w T. Współczesnym w Warszawie, jesienią 1916 w Ka­liszu z zespołem B. Oranowskiego. W sez. 1916/17 i 1917/18 należał do zespołu T. Polskiego w War­szawie. W sez. 1919/20 występował w Krakowie w T. im. Słowackiego, a 1920/21 w T. Bagatela. Jesienią 1921 występował w t. Qui Pro Quo w Warszawie, w 1922 w t. Stańczyk, 1922-23 w T. Komedia, gdzie po raz pierwszy wymieniony został na afiszu jako reżyser komedii "Strażnik cnoty". W sez. 1923/24 grał w warsz. T. Rozmaitości, jesienią 1924 w T. im. Fredry, 1924/25 w Krakowie w T. Bagatela, 1925/26 tamże w T. im. Słowackiego, w 1926-28 w T. Miejskim w Łodzi (także reżysero­wał), w sez. 1928/29 w T. Polskim w Warszawie, jesienią 1929 w T. Ateneum, potem zapewne w T. Popularnym w Łodzi, w sez. 1930/31 w T. Naro­dowym i Nowym w Warszawie. W lecie 1931 być może on występował gościnnie w Łucku, ale w tym okresie są trudności z ustaleniem itinerarium, ponieważ wtedy działał już także -> Zbigniew Ziem­biński. W sez. 1932/33 grał i reżyserował w T. Miejskim w Częstochowie, wiosną 1933 w T. im. Żeromskiego i T. im. Zapolskiej w Warszawie, w 1934 w T. Narodowym, 1935 reżyserował w Sto­łecznym T. Powszechnym. W sez. 1935/36 wystę­pował w T. Miejskich w Łodzi, 1936/37 w T. Malickiej w Warszawie, 1938/39 w T. Kameralnym, gdzie również reżyserował. Podczas II wojny świat. przebywał w Warszawie, pracował w barze "Zna­chor". W 1944 znalazł się w Zakopanem i tam w pocz. 1945 brał udział w wystawieniu "Moralności pani Dulskiej". Od marca 1945 występował w T. Miejskim w Katowicach, w sez. 1945/46 grał i re­żyserował w T. Miejskim w Sosnowcu, 1946-49 w Miejskich T. Dramatycznych w Krakowie (w 1947 gościnnie w T. Nowym w Poznaniu), w sez. 1949/50 w T. Powszechnym w Łodzi. Od 1 VII 1950 do maja 1951 był kier. artyst. T. Miejskiego w Kaliszu, a od września 1951 do przejścia na emeryturę w 1963 grał i reżyserował w T. Dramatycznych w Poz­naniu. W 1947-50 uczył recytacji i gry aktorskiej w szkołach teatr. w Krakowie i Łodzi. Występował w filmach, a także w radiu i telewizji. B. Danowicz scharakteryzował go następująco: "szczupły, asteniczny, z silnie zarysowanym pod­bródkiem i wysokim czołem, krył za szkłami oku­larów duże przenikliwe oczy, które badawczo oce­niały interlokutora". Rzadko obsadzany był w rolach typowych amantów, choć A. Sikorski tak właśnie określił jego emploi. Od pocz. chętnie grywał role o skomplikowanym rysunku psychologicznym, a także rezonerów. Już w 1921 T. Boy-Żeleński okre­ślił go jako "miłego, inteligentnego i pewnego ar­tystę". B. Korzeniewski w 1939 stwierdził, iż w roli Bacona ("Elżbieta, królowa Anglii") odznaczał się "umiarem i celowością gry". Z okresu przed II wojną świat. warto wymienić jego role: Doktor Hugo ("Dożywocie"), Wiko ("Ponad śnieg"), Chlestakow ("Rewizor"), Frankowski ("Nerwowa awantura"), Sobolewski ("Dziady"), Kleant ("Skąpiec"), Boreński ("W sieci"), Natan ("Sędziowie"). Po wojnie Danowicz tak charakteryzował jego środki aktorskie w roli Szambelana ("Głupi Jakub"): "Ściszony, szorstki głos, sy­laby puszczane jakby przez zęby, zmienny rytm gestów i poruszania się na scenie, błyski oczu i to pochylanie się albo przesadne wyprostowywanie kręgosłupa - wymuszane uśmiechy na kamiennej twarzy, jej nerwowe skurcze, kiedy nie musiał już grać - to były jedyne refleksy wewnętrznych prze­mian Szambelana". M. Gniewski omawiając rolę Willego ("Śmierć komiwojażera"), uznaną za jedną z najwybitniejszych jego kreacji, pisał: "cóż za suge­stywny głos, jakże łatwo przechodzi z nastroju w nastrój". J. Morawska natomiast w rec. z "Bancroftów", stwierdziła iż jako aktor przejawia Ziembiński raczej skłonności do modulowania skomplikowa­nych stanów psychicznych niż do odzwierciedlania dynamizmu czynu". Podsumowując działalność Z. po jego śmierci pisał S. Hebanowski: "Jego gra, daleka od spontaniczności była grą niezwykłej dys­cypliny wewnętrznej i precyzji wyrazu". Prócz wymienionych, inne wybitne role Z. z okresu powojennego, to: Jan ("Żeglarz"), Sonnenbruch ("Nie­mcy"), Kotwicz ("Rozbitki"), Ślaz ("Lilla Weneda"), Pathelin ("Krotofila o mistrzu Pathelin"), Pułkownik ("Skandal w Hellbergu"). Jako reżyser wystawił w dwudziestoleciu między­wojennym m.in. "Dardamelle", "Codziennie o piątej"; po wojnie zaś "Marię Stuart" J. Słowackiego, "Żeglarza", "Głupiego Jakuba", "Krotofilę o mistrzu Pathelin", "Ską­pca", "Dom Bernardy Alba", "Pierwszy dzień wolności", "Skandal w Hellbergu". Według Hebanowskiego: "był reżyserem wymagającym. Egzekwował kategorycz­nie swoje postulaty". Bibl.: Boy: Pisma t. 20 s. 55; Danowicz: Ujarzmianie Melpomeny (il.); Kaszyński: Teatralia; Kaszyński: Teatr łódz.; Korzeniewski: Spory; Krasiński: Teatr Jaracza: Kruk: Życie teatr.; Kudliński: Przypadki; Linert: T. Śląski; Lorentowicz: T. Polski; Orlicz (il.); Sikorski: Szkoła Aplika­cyjna s. 59, 90; Sto lat Starego Teatru; WSB (E. Szcza­wińska); Express Pozn. 1966 nr 218, 219; Kron. m.Poznania 1967 nr 2 (T.H. Nowak); Prz. Kult. 1952 nr 17/18 (J. Mo­rawska); Teatr 1967 nr 6 (S. Hebanowski; il.); Akta (tu fot.), ZASP; Dokumenty i wycinki prasowe dotyczące Z. (tu nie zidentyfikowany wycinek rec. M. Gniewskiego oraz odpis aktu ślubu), afisze, programy, IS PAN. Ikon.: L. Rabski: Z. jako Biskup Gębicki (Stefan Czarniecki i jego żołnierze), płaskorzeźba, drewno, 1954 - własność J. Ziembińskiego Pszczyna; S. Dobrzyński: Dwa portrety (1939), awers: rys., oł., kredka, rewers: karyk., rys. - własność J. Ziembińskiego Pszczyna; E. Głowacki: Z. jako Wawrzyniec Puttkamer (Promieniści), rys., oł., 1947 - własność J. Ziembińskiego Pszczyna; A. Stopka: Z. jako Wawrzyniec Puttkamer (Promieniści), rys., tusz, 1947 - własność J. Ziembińskiego Pszczyna; A. Stopka: Z., rys. - MTWarszawa; A. Stopka: Portret z cyklu "Mistrzowie sceny polskiej", karyk., rys., repr. Życie Lit. 1961 nr 15; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa. Film.: 1956 - Podhale w ogniu (f.); 1957 - Zimowy zmierzch (f.); 1958 - Wolne miasto (f.). Nagrania: Wypowiedź - Arch. Dok. Mech. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994