Osoby

FABISIAK Kazimierz, pseud. K. Wiśnicz (11 II 1903 Warszawa - 28 IV 1971 Kraków), aktor, reżyser, dyrektor teatru. Był synem Aleksandra F. i Józefy z Borutów, mężem najpierw Stefanii Ja-worówny, sekretarki rozgłośni PR w Krakowie, po­tem Eleonory z domu Andretzky, ojcem aktora Ale­ksandra Fabisiaka. Uczył się w Warszawie w gimn. im. Władysława IV. W 1919-20 służył jako ochot­nik w Wojsku Polskim. W 1923-24 studiował w Oddziale Dram. przy Państw. Konserwatorium Muz. w Warszawie i w 1924 uzyskał dyplom aktora. Pracę scen. rozpoczął w T. Miejskim w Łodzi w sez. 1924/25; debiutował 15 IX 1924 jako Piotr Hoering ("Kłopoty geniusza") i grał w tym sez. m.in.: Siekierkę juniora ("Spadkobierca"), Jaśka ("Zaczaro­wane koło"), rolę tyt. w "Szoferze Archibaldzie". W Łodzi pozostał do końca sez. 1928/29; poza stałą pracą w T. Miejskim (w sez. letnich także na scenie T. Letniego w Parku Staszica), organizował również przedstawienia amat. i występował na Scenie Ro­botniczej. W sez. 1929/30-1931/32 występował w Krakowie w T. im. Słowackiego, nast. w Warsza­wie: w sez. 1932/33 i 1933/34 w T. Polskim i Małym, 1934/35 na scenach TKKT, prócz T. Pol­skiego, w Narodowym, Nowym i Letnim, 1935/36-1938/39 znowu w T. im. Słowackiego w Krakowie (był tu także reżyserem). We wrześniu 1939 zmo­bilizowany do wojska, trafił niebawem do niewoli; po półtoramiesięcznym pobycie w obozie kieleckim powrócił do Krakowa, gdzie podjął pracę w wydz. finansowym Magistratu. W 1941-44 był reżyserem i aktorem jawnych przedstawień wystawianych w Starym T.; w 1944-45 kier., reżyserem i aktorem Krak. T. Powszechnego, otwartego pod protektora­tem władz okupacyjnych 15 III 1944 w Starym T. (działał do poł. stycznia 1945). Za działalność tę został po wojnie ukarany przez ZASP. W 1945 był krótko aktorem Śląskiego T. Wojskowego pod kier. porucznika Szymyślika, nast. przez dwa lata praco­wał jako inspektor kontroli społecznej Woj. Rady Nar. w Katowicach, potem jako kierownik oddziału PCK tamże. W 1951 powrócił na scenę; w końcu marca t.r. zaangażował się jako aktor i reżyser w T. Polskim w Bielsku-Białej i pracował tu w sez. 1951/52 i 1952/53 najpierw pod pseud. Wiśnicz, potem jako Fabisiak-Wiśnicz i pod własnym na­zwiskiem. Od 1 VII 1953 do 30 IX 1956 był aktorem i reżyserem T. Dramatycznych w Poznaniu. Od 1956 do śmierci związany był z t. krak.: w sez. 1956/57 i 1957/58 z T. im. Słowackiego, a od sez. 1958/59 ze Starym Teatrem. Zmarł na scenie, w czasie próby generalnej "Biesów" wg F. Dostojewskiego (w roli Tichona). Wybitny przedstawiciel swego pokolenia aktorskie­go w rolach charakterystycznych, uformowany już w okresie międzywojennym, łączący doskonałe opa­nowanie warsztatu aktorskiego z tzw. prawdą prze­życia, a więc pełnym inwencji pogłębieniem psy­chologicznym postaci i znakomitym wygrywaniem podtekstów. (B. Danowicz pisał o jego "głębokim, wielopiętrowym wnętrzu aktorskim"). Miał w swym dorobku ponad trzysta ról, w tym ok. stu trzydziestu głównych, b. różnorodnych, od typowo komedio­wych, nawet farsowych, do przejmujących postaci w dramatach psychologicznych; chętnie jednak grał też role epizodyczne, tworząc niekiedy małe arcy­dzieła sztuki aktorskiej. Do najlepszych jego ról przed 1939 należały w warsz. T. Polskim: Machlojkios ("Ptaki", 1933), Major ("Damy i huzary", 1934), Reżyser ("Wyzwolenie", 1935), oraz w Krakowie: Morderski ("Wychowanka", 1935), Miechodmuch ("Krako­wiacy i Górale", 1936), Ojciec Prowincjał ("Złota Czaszka", 1936), Strasz ("Rozbitki", 1937), Sir George Crofts ("Profesja pani Warren", 1937). Po wojnie do dużych osiągnięć artyst. F. należała przede wszy­stkim rola Kuzowkina ("Łaskawy chleb"), zagrana najpierw w Bielsku (1951), a nast. w Poznaniu (1953); ponadto na tych scenach: Radost ("Śluby panieńskie", 1951), Orgon ("Balik gospodarski", 1952, 1953), Minister ("Rozbójnik salonowy", 1955). Najpełniejszy rozkwit sztuki aktorskiej F. przypadł na okres jego pracy w Krakowie, zwłaszcza w zespole Starego Teatru. Nadal grał przeważnie role charakterystyczne i komiczne, lecz często nasycał je odcieniem tragicznym. Autentycznie zabawny w żywej mimice twarzy, sposobie poruszania się po scenie, urozmaiconej, lecz jakby zwolnionej gesty­kulacji, potrafił wzbudzać u widza uczucie sympatii dla swych postaci. Wśród pamiętnych z tego okresu znalazły się takie role, jak: Voigt ("Kapitan z Koepenick"), Biedermann ("Biedermann i podpalacze") - 1959, Willy Loman ("Śmierć komiwojażera"), Łuka ("Na dnie") - 1960, Gubernator ("Śmierć gubernatora", 1961), Generał ("Fanfaron, czyli Zakochany konser­watysta", 1962), Falstaff ("Król Henryk IV"), Arden ("Żałosna i prawdziwa tragedia pana Ardena z Feversham"), a także Stomil ("Tango") - 1965, Bojarski ("Zmierzch", 1966), Kapitan ("Taniec śmierci", 1967). Jako reżyser najwięcej wystawiał w Bielsku (1951-"Moralność pani Dulskiej", "Śluby panieńskie", 1952 "Balik gospodarski", "Ich czworo") oraz w Poznaniu (m.in.: 1953 - "Balik gospodarski", 1954 - "Eugenia Grandet"). W 1953 gościnnie reżyserował "Zabobonnika" w teatrze w Gnieźnie. W Krakowie reżyserował już rzadko: w T. im. Słowackiego - "Dowód oso­bisty" (1957), "Popas Króla Jegomości" (1958), w Starym T. - "Ryk byłego lwa" (1961). Ponadto w krak. Operetce wystawił w 1958 "Domek trzech dziewcząt" i "Wiktorię i jej huzara". Występował i reżyserował w t. radiowym i telewizyjnym. Był znanym i cenionym aktorem film.; w 1956-71 wystąpił w ponad trzydziestu filmach pol. oraz w filmie franc. "Obietnica poranka" (1970). Bibl.: Almanach 1970/71; Danowicz: Ujarzmianie Melpo­meny (il.); Dąbrowski: Na deskach t. 1-3; Eberhardt: Akto­rzy (il. oraz film.); Fallek; Cztery sezony; Fik; 35 sezonów; Fredro na scenie (il.); Janicki; Film pol. (film.); Hist. filmu t. 3-5; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Czy wiesz (il.); Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Sto lat Starego Teatru; Szletyński: Siedem gawęd s. 45; T. Miejski w Łodzi; Teatr Polski w Poznaniu 1875-1975, Poznań 1975 s. 39-43; Walden: Cztery i pół s. 27, 28, 31, 32, 49 (il.); Wierzyński; Wrażenia; Dz. Pol. 1971 nr 100 (il.); Echo Krak. 1965 nr 176 (il.); Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 56, 175, 204, 205, 206, 1973 z. 3-4 s. 482; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; Akta, Stary Teatr Kraków; Turowski; Teatr w Łodzi. Ikon.: M. Brodzikowski: Portret, pastel, 1951 -własność pryw. Kraków; A. Wallek-Walewski: Portret, popiersie, gips, 1938 - własność rodziny; J. Stawowski: F. jako Sokrates (Sokrates), rys., tusz, 1957 - MHKraków; D. Boguszewska: F. jako Gubernator (Śmierć gubernatora), rys., piórko, 1961 - Stary Teatr Kraków; K. Ferster: F. w roli (Portret, Teatr TV), repr. Ekran 1971 nr 14; Fot. - Arch. Dok. Mech., Bibl. Nar., IS PAN, MTWarszawa, Stary T. Kraków, zb. Rodziny. Film.: 1956 -Nikodem Dyzma (f.); 1957 - Człowiek na torze (f.), Pożegnanie z diabłem (f.), Skarb kapitana Martensa (f.), Ziemia (f.), Zimowy zmierzch (f.); 1958 - Deszczowy lipiec (f.), Historia jednego myśliwca (f.), Po­żegnania (f.); 1959 - Noc poślubna (f.); 1960 - Miejsce na ziemi (f.); 1961 - Historia współczesna (f.), Matka Joanna od Aniołów (f.), Milczące ślady (f.); 1962 - Drugi brzeg (f.), Dwaj panowie N (f.), Głos z tamtego świata (f.); 1963 - Między brzegami (f.), Milczenie (f.), Pamiętnik pani Hanki (f.); 1964 - Echo (f.), Mój drugi ożenek (f.), Panienka z okienka (f.); 1965 - Gorąca linia (f.), Pod­ziemny front (s. tv); 1966 - Piekło i niebo (f.), Potem nastąpi cisza (f.); 1967 - Ściana czarownic (f.); 1970 - Album polski (f.), Jak rozpętałem II wojnę światową cz. III (f.); 1971 - Pierścień księżnej Anny (f.), Wiktoryna (tv). Nagrania: Role, recytacje - Red. Dok. Inf. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994