Scenografia

Leokadia Serafinowicz (23 lutego 1915 Janów na Litwie – 24 listopada 2007 Poznań),

aktorka-lalkarka, reżyserka, scenografka, dyrektor i kierownik artystyczny teatru, pedagog.

W 1936 ukończyła Gimnazjum im. Orzeszkowej w Wilnie i rozpoczęła studia na wydziale sztuk pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego. W czasie II wojny światowej była słuchaczką konspiracyjnego studia dramatycznego Mieczysława Szpakiewicza (1943–44), gdzie debiutowała jako aktorka w Pigmalionie Shawa. Po wojnie w latach 1945–48 kontynuowała studia malarskie na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (dyplom w 1951). W 1954 zdała eksternistyczny egzamin aktorski (lalkarski), a w 1961 uzyskała uprawnienia reżysera teatru lalek. Równocześnie, w latach 1948-56 występowała w Teatrze Groteska w Krakowie, m.in. jako: Matka (Cudowna lampa Aladyna Franta i Waganta), Księżniczka Disperanda (Igraszki z diabłem Drdy), Anielka (Złocisty baranek Sznajderowej), Dziewczyna (Konik Garbusek Jerszowa), potem pełniła tam funkcje asystenta reżysera i reżysera; pierwsze jej spektakle to: Szewc Dratewka Kownackiej (1952), Tajemnica czarnego jeziora Borysowej (1954) i Złota rybka Tarachowskiej (1955).

W latach 1956–58 sprawowała kierownictwo artystyczne Sceny Lalkowej Teatru Rozmaitości we Wrocławiu, gdzie m.in. reżyserowała (z własną scenografią) Czarodziejski pierścień Thackeraya i Krawca Niteczkę Makuszyńskiego. W latach 1958–60 była reżyserką i scenografką Teatru Lalek Banialuka w Bielsku-Białej; opracowała tam autorskie spektakle: O słonku, sroce i krasnoludkach oraz Profesor Serduszko.

W sezonie 1960/61 została dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Lalki i Aktora Marcinek w Poznaniu (od 1973 pod nazwą Teatr Lalki i Aktora); z obu funkcji zrezygnowała w 1976 i następnie do 1980 pozostała konsultantem programowym tego teatru. 19 lipca 1975 obchodziła tam jubileusz 25-lecia pracy artystycznej, a 10 marca 1979 jubileusz 30-lecia połączony z premierą Koziołków z wieży ratuszowej Kurczewskiego z jej librettem i scenografią oraz wystawą fotogramów jej prac scenograficznych. Na scenie poznańskiej występowała sporadycznie, np. w roli Mamy Tygrysicy (Tygrysek i piraci Januszewskiej) i Radczyni (Wesele Wyspiańskiego, we własnej reżyserii), reżyserowała kilkanaście premier, takich jak: Bal u profesora Bączyńskiego wg Gałczyńskiego, Która godzina? i Biją dzwony Wojciechowskiego, Teatr Pietruszki Brzechwy, Mątwa i Szalona lokomotywa Witkiewicza, Siała baba mak i Ptam Miłobędzkiej, a do blisko trzydziestu spektakli opracowała scenografię; były to m.in.: Słowik Ratajczaka, Łaźnia Majakowskiego, O Kasi, co gąski zgubiła i Lajkonik Kownackiej, Guignol w tarapatach Ośnicy i Wilkowskiego, Królowa Śniegu Szwarca, Bajka o Popiele i Piaście Świrszczyńskiej.

Stworzyła zupełnie nowy typ teatru dla dzieci, urzekający ogromną wyobraźnią i bogactwem plastycznej wizji, a także nowatorskimi koncepcjami inscenizatorskimi.

Była zapraszana przez wszystkie niemal sceny lalkowe w kraju, m.in. jako scenografka współpracowała: z warszawskim Teatrem Lalek Guliwer (Kasia i krokodyl Gernet i Jagdfelda, 1962; Gapcio Csukasa, 1996) i Teatrem Lalka (Teatr Pietruszki, 1964), Teatrem Lalek w Wałbrzychu (Nagi król Szwarca, 1964), Sceną Lalkową Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (Tygrysek, 1968; Parady Potockiego, 1969; Tygrysek i piraci, 1970), Teatrem Lalki i Aktora im. Andersena w Lublinie (To jest Polska Serafinowicz i Wieczorkiewicza, 1969; Ojczyzna Miłobędzkiej, 1974), Teatrem Lalki i Aktora Kacperek w Rzeszowie (Hefajstos Świrszczyńskiej, 1971), Wrocławskim Teatrem Lalek (Królowa śniegu Szwarca, 1977), Teatrem Lalek Tęcza w Słupsku (Tygrysek, 1980; Pułapka Słobodzianka,1985), Teatrem Lalek Arlekin w Łodzi (Królowa śniegu, 1980; Lodoiska Bogusławskiego, 1983; Kot w butach Januszewskiej, 1983; Mały książę Saint-Exupéry’ego, 1989; Królewna dla smoka Masatovej, 1990; Dom Wieczorkiewicza, 1992), Teatrem Lalki i Aktora Baj Pomorski w Toruniu (Mały książę, 1984), Białostockim Teatrem Lalek (Ballada o najpiękniejszej wiosce Moskowej, 1991), Teatrem Dzieci Zagłębia w Będzinie (Dziewczyna z morza Browna, 1993; Królewna dla smoka, 1994; Bajki pana Perraulta Januszewskiej, 1995; Maciuś i burza Yendta, 1996).

Współpracowała z teatrami zagranicznymi. Reżyserowała m.in. w Rumunii (Tygrysek, Timisoara, 1970) i Czechosłowacji (Siała baba mak, Brno, 1973), projektowała scenografie np. w Bułgarii (Misterium Buffo Majakowskiego, Plowdiw, 1968), Republice Federalnej Niemiec (Reineke fuchs Goethego, 1980 i König Jemand Hass, 1988, Hamburg; Jim Knopf und der Lokomotiveführer Endego, 1987 i Jim Knopf und die Wilde Endego, 1988, Heilbronn), Jugosławii (O Skrobku, krasnoludkach i sierotce Marysi Konopnickiej, Mostar, 1987), Rosji (Szewczyk Dratewka, Moskwa, 1996).

Wspólnie z Wojciechem Wieczorkiewiczem reżyserowała filmy animowane: Przygoda z bazyliszkiem i Porwanie, projektowała do nich scenografie, a także do filmów lalkowych Kaktus i Ucieczka.

Od połowy lat siedemdziesiątych zajmowała się też działalnością pedagogiczną; prowadziła konserwatorium i ćwiczenia z dziedziny teatru dla dzieci i młodzieży w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Mickiewicza w Poznaniu (1976–79), wykładała na wydziale lalkarskim wrocławskiej filii PWST w Krakowie (1976–83).

Była laureatką wielu nagród i wyróżnień, m.in. w 1971 za poszukiwania artystyczne w scenografii (Quadriennale w Pradze) i za scenografię do Wandy Norwida w poznańskim Teatrze Lalki i Aktora „Marcinek” (Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalalek w Opolu), w 1973 za scenografię do Lajkonika Kownackiej na tej samej scenie (I Biennale Sztuki dla Dziecka w Poznaniu), a w 1975 za Tygryska Januszewskiej (II Biennale), w 1984 otrzymała dyplom honorowy ITI za wybitne osiągnięcia popularyzujące polską sztukę teatru na świecie. Uczestniczyła w najważniejszych zbiorowych wystawach scenograficznych, np. w Warszawie (1956, 1962, 1975), Wenecji (1964), Pradze (1971), Paryżu (1972, 1975), Zurichu (1972). Miała też wiele wystaw indywidualnych, m.in. swoje projekty prezentowała w Wielkiej Brytanii (Bristol, 1986) i Czechosłowacji (Praga, 1988).

Publikowała artykuły w programach teatralnych, festiwalowych, zasiadała w komisjach egzaminacyjnych, uczestniczyła w pracach jury na konkursach i festiwalach teatrów lalkowych.

W latach 1981–84 była pierwszym prezesem, potem członkiem honorowym Polskiego Ośrodka ASSITEJ.

Źródło: Almanach Sceny Polskiej 2007/2008, t. XLIX, pod red. Anny Chojnackiej, Warszawa 2013.

Bibliografia

• Karasińska Marta, Wśród lalek Leokadii Serafinowicz, „Teatr Lalek” 1995 nr 1–2;
• Leokadia Serafinowicz. Dokumentacja działalności, opr. Honorata Sych, Łódź 1996, seria „Lalkarze – materiały do biografii”, red. Marek Waszkiel, nr 12;
• Teatr lalek Leokadii Serafinowicz, Ogólnopolski Ośrodek Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, Muzeum Narodowe, Poznań 1985.